ÂÆì 5 ( 1252 ) 1 - 7 ú ¶ àêîàêÆ 2018
³ ïÇ ³ ñùáõÝÇ μ ³ ÝïÇ Ù ³ Ñí ³ Ý ¹³ ï ³ å ³ ñïí ³ ÍÝ » ñÇ · áõμÁ « áñÁ Ñ ³ ÛïÝÇ ¿ ñ § ìÇñ ³ å ² ñï ³ ß ³ ïáõ ¦ ³ Ýí ³ Ùμ , ¨ Ý ³ ³ Ûëï » Õ ÙÝ ³ ó » É ¿ ßáõñç 13 ï ³ ñÇ : ² ëïí ³ Í ³ ÛÇÝ · ÃáõÃÛ ³ Ùμ ¶ ñÇ · áñÇÝ Ï » ñ ³ Ïñ » É ¿ ÙÇ ³ ÛñÇ ÏÇÝ « áñÝ ³ Ù » Ý ûñ ·³ ÕïÝÇ Ëáñ íÇÑÇ Ù » ç ¿ · ó » É Ñ ³ Ý ³ å ³ ½ûñÛ ³ Ñ ³ óÁ : ¶ ñÇ · áñ Èáõë ³ - íáñÇãÁ íÇñ ³ åÇó ³ ½ ³ ïí » É ¿ ÐéÇ ÷ ëÇÙÛ ³ Ýó ÏáõÛë » ñÇ Ý ³ - Ñ ³ ï ³ ÏáõÙÇó 9 ûñ ³ Ýó , ¨ ³ é ³ í » É ³ å » ë Ýñ ³ ßÝáñÑÇí ùñÇëïáÝ » áõÃÛáõÝÁ 301 à © å » ï ³ Ï ³ Ý ÏñáÝ ¿ Ñéã ³ Ïí » É ³ ÙμáÕç Ð ³ Û ³ ëï ³ ÝáõÙ « ÇëÏ ÇÝùÁ Ó » éÝ ³¹ ñí » É ¿ Ð ³ Ûáó ³ é ³ çÇÝ Ï ³ ÃáÕÇÏáë : ² Ù » Ý ï ³ ñÇ ÑáõÝÇëÇÝ ÝßíáõÙ ¿ Ð ³ Û ³ é ³ ù » É ³ Ï ³ Ý » Ï » Õ » óáõ Ýß ³ Ý ³ íáñ ïáÝ » ñÇó Ù » ÏÁ` § êμ . ¶ ñÇ · áñ Èáõë ³ íáñãÇ » ÉÝ Ç íÇñ ³ å » Ý ¦: V ¹© íÇñ ³ åÇ íñ ³ í ³ Ýù ¿ Ï ³ éáõóí » É áõ ÙÇ ³ μ ³ ÝáõÃÛáõÝ Ñ ³ ëï ³ ïí » É : ¶ ñ ³ íáñ ³ ÕμÛáõñÝ » ñÁ íÏ ³ ÛáõÙ » Ý « áñ Êáñ ìÇñ ³ åáõÙ » Ï » Õ » óÇ ¿ Ï ³ - éáõó » É Ü » ñë » ë ¶ î ³ Û » óÇ Ï ³ ÃáÕÇÏáëÁ ( 641-661Ãà .): ò ³ Û- ëûñ Ï ³ Ý · áõÝ ÙÝ ³ ó ³ Í Ù ³ ïáõéÁ Ï ³ éáõóí » É ¿ 1661à ©: ² ÛÝ » ñÏÑ ³ ñÏ ³ ÝÇ ¿© Ý » ñùÝ ³ Ñ ³ ñÏÁ (· áõμ-½Ý ¹³ ÝÁ ) áõÝÇ 6 « 5 Ù ËáñáõÃÛáõÝ : XIII ¹. Êáñ ìÇñ ³ åÇ í ³ ÝùÁ Ñ ³ Ù ³ ½ ·³ ÛÇÝ ëñμ ³ - í ³ Ûñ ÉÇÝ » Éáí Ñ ³ Ý ¹» ñÓ , ¹³ ñÓ » É ¿ ÏñÃáõÃÛ ³ Ý « · ÇïáõÃÛ ³ Ý Ñ ³ Ù ³ Ñ ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý Ñéã ³ Ï ³ íáñ Ï » ÝïñáÝ : ² Ûëï » Õ · áñÍ » É ¿ ³ é ³ ç ³¹ ÇÙ ³ Ï ³ Ý μ ³ ñÓñ ³· áõÛÝ ¹ åñáó « Ù » ½ » Ý Ñ ³ ë » É ï ³ ëÝÛ ³ Ï Ó » é ³· ñ » ñ « áñáÝù å ³ ÑíáõÙ » Ý Ø » ëñáå Ø ³ ßïáóÇ ³ Ýí ³ Ý Ø ³ ï » Ý ³¹³ ñ ³ ÝáõÙ ¨ ¹³ ëíáõÙ » Ý Ýñ ³ ³ ÝÙ ³ Ñ ·³ ÝÓ » ñÇ ß ³ ñùÁ :
ÐáíÑ ³ ÝÝ » ë Î ³ ñ ³ å » ï í ³ ÝùÁ Ñ ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý ÙÇçÝ ³¹³ ñ- Û ³ Ý ×³ ñï ³ ñ ³ å » ï ³ Ï ³ Ý Ñ ³ Ù ³ ÉÇñ ¿ ÐÐ ² ñ ³ ñ ³ ïÇ Ù ³ ñ- ½áõÙ : Î ³ éáõóí » É ¿ 1301 à © æ ³ É ³ É úñμ » ÉÛ ³ Ý ÇßË ³ ÝÇ ¨ Ýñ ³ ÏÝáç` ¼ ³ ù ³ ñ » Æí ³ ÝÛ ³ ÝÇ ¹ ëï » ñ ª ¶ áÝó ³ ÛÇ å ³ ïí » ñáí : ì ³ ÝùÇ êåÇï ³ Ï ³ íáñ êμ . ² ëïí ³ Í ³ ÍÇÝ » Ï » Õ » óÇÝ , Áëï
Ù » ç Ý » ñ ³ éí ³ Í » Ý XII-XIII ¹¹. » Ï » Õ » óáõ ³ í » ñ ³ ÏÝ » ñÁ : ì ³ Ýù- ³ ÙñáóÇ XIII ¹© » Ï » Õ » óÇÝ Ã ³ Õ ³ Í ³ ÍÏ ¹³ ÑÉÇ × ¿ ` Ï ³ - éáõóí ³ Í ëåÇï ³ Ï ý » ɽÇïÇ Ù ³ ùáõñ ï ³ ß ³ Í ù ³ ñ » ñÇó : ² ÛÝ ßñç ³ å ³ ïí ³ Í ¿ áõÕÕ ³ ÝÏÛáõÝ Ñ ³ ï ³ Ï ³· Íáí å ³ ñÇëåÝ » - ñáí « áñáÝó ãáñë ³ ÝÏÛáõÝÝ » ñÁ áõÅ » Õ ³ óí ³ Í » Ý ßñç ³ Ý ³ Ó¨ ³ ßï ³ ñ ³ ÏÝ » ñáí :
² ñ ³ ñ ³ ïÇ Ù ³ ñ½áõÙ ¿ · ïÝíáõÙ Ý ³ ¨ êμ . êï »÷³ Ýáë » Ï » - Õ » óÇÝ « áñÁ ² Õçáó í ³ Ý ³ Ï ³ Ý Ñáõß ³ ñÓ ³ Ý ³ ËÙμÇ · ÉË ³ íáñ » Ï » Õ » óÇÝ ¿: ¶ ïÝíáõÙ ¿ ÊáëñáíÇ å » ï ³ Ï ³ Ý ³ ñ ·» ÉáóÇ ï ³ - ñ ³ ÍùáõÙ (¶» Õ ³ ñ ¹ Çó 7 ÏÙ Ñ ³ ñ ³ í « ¶³ éÝÇÇó 5-6 ÏÙ Ñ ³ ñ ³ í- ³ ñ¨ » Éù ): Î ³ éáõóí » É ¿ 13-ñ ¹ ¹³ ñÇ ëϽμÇÝ` ¼ ³ ½ ³ ÇßË ³ Ýáõ- Ñáõ å ³ ïí » ñáí : º Ï » Õ » óÇÝ áõÝÇ Ë ³ ã ³ Ó¨ Ñ ³ ï ³ Ï ³· ÇÍ « ãáñë ³ í ³ Ý ¹³ ïáõÝ : êμ . êï »÷³ ÝáëÇ ÑÛáõëÇë ³ ÛÇÝ å ³ ïÇÝ ÏÇó Ï ³ éáõóí » É ¿ äáÕáë-ä » ïñáë à ³ Õ ³ Í ³ ÍÏ » Ï » Õ » óÇÝ : àõß ³· ñ ³ í » Ý » Ï » Õ » óáõ ÙáõïùÇ » ñÏáõ ÏáÕÙ » ñáõÙ äáÕáë ¨ ä » ïñáë ³ é ³ ùÛ ³ ÉÝ » ñÇ μ ³ ñÓñ ³ ù ³ Ý ¹³ ÏÝ » ñÁ : êμ . êï »÷³ - Ýáë » Ï » Õ » óÇÝ ³ í » ñí » É ¿ 1679 à © » ñÏñ ³ ß ³ ñÅÇó :
Ð ³ íáõó  ³ é ( Ñ ³ ÛïÝÇ ¿ Ý ³ ¨ áñå » ë ² Ù » Ý ³÷ ñÏÇã « ² ñáõ- Ý » ó » Ï » Õ » óÇ « ¸ ³ ñáõÝÇó í ³ Ýù « Î ³ ñÙÇñ í ³ Ýù « Ð ³ Ûáó à ³ é « Ð ³ Ûíáó à ³ é , Ð ³ Ûáõ à ³ é ) í ³ Ýù ³ ÛÇÝ Ñ ³ Ù ³ ÉÇñÁ · ïÝíáõÙ ¿ ¶³ éÝÇÇó ³ ñ¨ » Éù « ² ½ ³ ï ·» ïÇ Ó ³ Ë ³÷ ÇÝ « É » é ³ Ý ·³·³ - ÃÇÝ : º Õ » É ¿ ÙÇçÝ ³¹³ ñÛ ³ Ý Ð ³ Û ³ ëï ³ ÝÇ ÏñáÝ ³ Ï ³ Ý áõ Ùß ³ Ïáõ- à ³ ÛÇÝ Ï » ÝïñáÝÝ » ñÇó : ì ³ Õ ÙÇçÝ ³¹³ ñÇó ÑÇß ³ ï ³ ÏíáÕ ³ Ûë í ³ ÝùáõÙ 1013 à . ¶ ñÇ · áñ Ø ³· Çëïñáë ä ³ ÑÉ ³ íáõÝÇÝ Ï ³ éáõó » É ¿ êáõñμ ² Ù » Ý ³÷ ñÏÇã » Ï » Õ » óÇÝ : Ð ³ íáõó  ³ éÁ í » - ñ » Éù ¿ ³ åñ » É XII-XIV ¹³ ñ » ñáõÙ : îáõÅ » É ¿ 1679 à . » ñÏñ ³ ß ³ ñ- ÅÇó « í » ñçÝ ³ Ï ³ Ý ³ å » ë ³ í » ñí » É ¿ 1840 à . ² ÏáéÇÇ » ñÏñ ³ ß- ³ ñÅÇ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï :
Ð ³ íáõó à ³ éÁ » Õ » É ¿ Ëáßáñ · ñãáõÃÛ ³ Ý Ï » ÝïñáÝ : ² Ûëï » Õ Ï ³ ½Ùí ³ Í Ó » é ³· ñ » ñÇó ÑÝ ³· áõÛÝÁ
Ð ³ íáõó  ³ é 1214 Ãí ³ Ï ³ ÝÇ ¿: ØÇÝ㨠1294 à . ³ Ûë · ñãáõÃÛ ³ Ý
Ï » ÝïñáÝáõÙ ¿ å ³ Ñí » É Ñ ³ Û Ó » é ³· ñ ³ Ï ³ Ý Ùß ³ - ÏáõÛÃÇ ÑÝ ³· áõÛÝ Ñáõß ³ ñÓ ³ ÝÝ » ñÇó Ù » ÏÁ ª VII ¹³ - ñÇÝ í » ñ ³· ñíáÕ § ì » Ñ ³ Ùáñ ² í » ï ³ ñ ³ ÝÁ ¦« áñÝ ³ ÛÝáõÑ » ï¨ ï » Õ ³÷ áËí » É ¿ ² ñó ³ Ë (³ ÛÅÙ Ø » ë- ñáå Ø ³ ßïáóÇ ³ Ýí ³ Ý Ø ³ ï » Ý ³¹³ ñ ³ ÝáõÙ ¿):
Î ³ ù ³ í ³ μ » ñ ¹ ÙÇçÝ ³¹³ ñÛ ³ Ý μ » ñ ¹ Á « Ø » Í Ð ³ ÛùÇ ² Ûñ ³ ñ ³ ï Ý ³ Ñ ³ Ý · Ç àëï ³ Ý Ð ³ Ûáó ·³í ³ éáõÙ « ² ½ ³ ï ·» ïÇ ³ ç ³÷ ÇÝ ¿: ² é ³ çÇÝ ³ Ý- ·³ Ù ÑÇß ³ ï ³ ÏíáõÙ ¿ ( 9-10-ñ ¹ ¹³ ñ » ñáõÙ ) áñå » ë ´³· ñ ³ ïáõÝÇÝ » ñÇ ïáÑÙ ³ Ï ³ Ý ïÇñáõÛà : 11-ñ ¹ ¹³ ñáõÙ ³ Ýó » É ¿ ä ³ ÑÉ ³ íáõÝÇÝ » ñÇÝ « 12-13-ñ ¹ ¹³ ñ » ñáõÙ ³ ÛÝ ïÇñ » É » Ý äéáßÛ ³ ÝÝ » ñÁ :
ÊáëñáíÇ ³ ñ ·» ÉáóÁ Ï ³ ½Ù ³ íáñí » É ¿ IV ¹© Êáëñáí ´ Îáï ³ Ï Ã ³·³ íáñÇ ÏáÕÙÇó ÑÇÙÝí ³ Í ³ Ýï ³ éÇ ï ³ ñ ³ ÍùáõÙ 1958à © ( ï ³ ñ ³ ÍùÁ` 29196 Ñ ³) ¶» Õ ³ Ù ³ É » éÝ » ñÇ Ñ ³ ñ ³ í- ³ ñ¨ÙáõïùáõÙ` àõñÍÇ « ¸ ³ ÑÝ ³ ÏÇ « º ñ ³ ÝáëÇ É » éÝ ³ ßÕà ³ - ³ ñÓ ³ Ý ³· ñáõÃÛ ³ Ý , Ï ³ éáõó » É ¿ Ñ ³ Û ×³ ñï ³ ñ ³ å » ï ´ áõïÁ Ý » ñÇ « Êáëñáí ³ ë ³ ñ É » éÝ » ñÇ É ³ Ýç » ñÇÝ « ² ½ ³ ï ¨ ì »¹ Ç ·» - ÎÇñ ³ Ïáë ¨ ê ³ ñ · Çë í ³ ñ ¹³ å » ïÝ » ñÇ Ù ³ ëÝ ³ ÏóáõÃÛ ³ Ùμ : ï » ñÇ ³ í ³ ½ ³ ÝÝ » ñáõÙ` ÍáíÇ Ù ³ Ï ³ ñ ¹³ ÏÇó 850-2800Ù ² ñ¨ÙïÛ ³ Ý ßù ³ ÙáõïùÇ μ ³ ñ ³ íáñÇÝ ù ³ Ý ¹³ Ïí ³ Í ¿ ² ëïí ³ - μ ³ ñÓñáõÃÛáõÝÝ » ñáõÙ : Í ³ ÍÇÝÁ` Ù ³ ÝáõÏ øñÇëïáëÁ · ñÏÇÝ « » ñÏáõ ÏáÕùÇÝ Ññ » ß- ´ áõë ³ Ï ³ Ý ³ ßË ³ ñÑÝ ÁÝ ¹· ñÏáõÙ ¿ μ ³ ñÓñ ³ Ï ³ ñ · μáõÛë » - ï ³ ÏÝ » ñ « ÇëÏ í » ñ¨áõÙ` øñÇëïáëÁ ãáñë ³ í » ï ³ ñ ³ ÝÇãÝ » ñÇ ñÇ 560 ó » ÕÇ ¨ 95 ÁÝï ³ ÝÇùÇ ßáõñç 1800 ï » ë ³ Ï ( ÐÐ μáõë ³ - ËáñÑñ ¹³ ÝÇßÝ » ñáí ( ù ³ Ý ¹³ Ï ³· áñÍ ê ³ ñ · Çë í ³ ñ ¹³ å » ï ): Ï ³ Ý ³ ßË ³ ñÑÇ ³ í » ÉÇ ù ³ Ý 50 % -Á)« áñáÝóÇó 146-Á · ñ ³ Ýóí ³ Í » Ý Î ³ ñÙÇñ · ñùáõÙ : º Ï » Õ » óáõó Ñ ³ ñ ³ í- ³ ñ¨Ùáõïù úñμ » ÉÛ ³ ÝÝ » ñÇ áõÕÕ ³ ÝÏÛáõÝ « à ³ Õ ³ Í ³ ÍÏ ï ³ å ³ Ý ³ ïáõÝÝ ¿:
Î » Ý ¹³ Ý ³ Ï ³ Ý ³ ßË ³ ñÑÝ ÁÝ ¹· ñÏáõÙ ¿ ÓÏÝ » ñÇ` 9 « » ñÏÏ » Ý-
² ñ ³ ñ ³ ïÇ Ù ³ ñ½Ç àõñó ³ Óáñ · ÛáõÕÇó 6 ÏÙ ÑÛáõëÇë- ó ³ ÕÝ » ñÇ` 4 « ëáÕáõÝÝ » ñÇ` 30 « ÃéãáõÝÝ » ñÇ`142 « Ï ³ ÃÝ ³ ëáõÝ- ³ ñ¨Ùáõïù · ïÝíáõÙ ¿ X-XIII ¹¹© §¶ ¨áñ · Ø ³ ñ½å » ïáõÝÇ ¦ Ý » ñÇ` 50 ï » ë ³ Ï : í ³ Ýù- ³ ÙñáóÇ Ñ ³ Ù ³ ÉÇñÁ ¨ à ³ Õ ³ Í ³ ÍÏ « ÏÇë ³ ßñç ³ Ý ³ Ó¨ øðÆêîÆÜ º ¶º ìàð ¶ Ú ² Ü
³ μëÇ ¹ Á « áñÇ ³ ñï ³ ùÇÝ å ³ ï » ñÇ áõÕÕ ³ ÝÏÛáõÝ å ³ ñ ³· ÍÇ
» ÝÃ ³ ëå ³
ÐÐ ä ² Þîä ² ÜàôÂÚ ² Ü Ü ² Ê ² ð ² ðàôÂÚ ² Ü Ð ² ܸ º ê 21