10
Â Æ ì 2 4 ( 1 2 4 6 ) 2 0 - 2 6 Ð à ô Ü Æ ê Æ 2 0 1 8
è ² ¼Ø ² ðì º êî
è ³ ½Ù ³ ñí » ëïÁ ² é ³ çÇÝ Ñ ³ Ù ³ ßË ³ ñÑ ³ ÛÇÝ å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï ² é ³ çÇÝ Ñ ³ Ù ³ ßË ³ ñÑ ³ ÛÇÝ å ³ ï » ñ ³ ½ÙÁ ( 1914- 1918Ãà ©) Ý ³ Ë ³ å ³ ïñ ³ ëïíáõÙ ¿ ñ Ùáï ³ íáñ ³ å » ë Ù » ÏáõÏ » ë ï ³ ëÝ ³ ÙÛ ³ Ï : ø ³ Õ ³ ù ³ Ï ³ Ý ³ éáõÙáí Ø » Í ´ ñÇï ³ ÝÇ ³ Ý Ñ ³ ëÏ ³ Ý ³ Éáí « áñ ³ Ù » Ý Ï » ñå ½ÇçáõÙ ¿ ÙÇ ³ íáñí ³ Í ¶» ñÙ ³ ÝÇ ³ ÛÇÝ « × ÏáõÝ ¹ Çí ³ Ý ³· Çïáõ- ÃÛ ³ Ùμ Ýñ ³ ¹» Ù Ï ³ ½Ù ³ Ï » ñå » ó Ù » Í áõ ѽáñ é ³ ½- Ù ³ Ï ³ Ý ¹³ ßÇÝù : ¸ ³ ßÇÝùáõÙ ÁÝ ¹· ñÏí » ó üñ ³ ÝëÇ ³ - Ý « áñÇÝ μñÇï ³ Ý ³ óÇÝ » ñÁ § Ñ ³ ïÏ ³ óñ » É ¿ ÇÝ ¦ å ³ - ï » ñ ³ ½ÙÇ ï ³ ñ ³ ÍùÇ ¹» ñÁ ¨ èáõë ³ ëï ³ ÝÇÝ ª Ù ³ ñ ¹ - Ï ³ ÛÇÝ é » ëáõñëÇ ³ éáõÙáí : ´ ñÇï ³ Ý ³ óÇÝ » ñÁ ¹³ ß- ÇÝùÝ ³ å ³ ÑáíáõÙ ¿ ÇÝ Éñ ³ óáõóÇã Í ³ Ëë » ñáí áõ ï » ËÝáÉá · Ç ³ Ý » ñáí : ² Ù » Ý ³¹ Åí ³ ñÁ « ÇÑ ³ ñÏ »« èáõë ³ ëï ³ ÝÇ ³ Ý ¹³ Ù ³ ÏóáõÃÛáõÝÝ ¿ ñ « ù ³ ÝÇ áñ ¶» ñÙ ³ - ÝÇ ³ Ý ³ Ù » Ý ÇÝã ³ ÝáõÙ ¿ ñ « áñ ¹³ ãÏ ³ Û ³ Ý ³: ´³ Ûó « Ç ï ³ Ï ³ Ý · áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ » ñÝ ëÏëí » óÇÝ ·» ñÙ ³ Ý ³ - Ï ³ Ý ½áñù » ñÇ ³ ñ ³· Ñ ³ ñí ³ ÍÝ » ñáí : Ð ³ Ù ³ Ó ³ ÛÝ ÞÉÇý » ÝÇ åÉ ³ ÝÇ` ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý μ ³ Ý ³ ÏÁ å » ïù ¿ ´» É · Ç ³ ÛÇ ï ³ ñ ³ Íùáí Ëáñ è ³ ÝóáõÙáí Ñ ³ ñí ³ Í » ñ ýñ ³ ÝëÇ ³ Ï ³ Ý μ ³ Ý ³ ÏÇÝ ¨ è » ñÇó ¹ áõñë ·³ ñ ö ³ - ñÇ½Ç Ù ³ ïáõÛóÝ » ñ` ÙÇ ³ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï Ë ³ ÕÇó Ñ ³ Ý » Éáí μ » É · Ç ³ Ï ³ Ý ¨ û · ÝáõÃÛ ³ Ý » Ï ³ Í μñÇï ³ Ý ³ Ï ³ Ý μ ³ - Ý ³ ÏÇÝ :
î » Õ » Ï ³ Ýù © ² Éýñ »¹ ýáÝ ÞÉÇý » Ý ( 1839-1913Ãà ©)« ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý ï ³ Õ ³ Ý ¹³ íáñ é ³ ½Ù ³ Ï ³ Ý ï » - ë ³ μ ³ Ý « ·» Ý » ñ ³ É-ý » É ¹ Ù ³ ñß ³ É ( 1911 )£ àñå » ë ¶ ÉË ³ - íáñ ßï ³ μÇ ëå ³ ` Ù ³ ëÝ ³ Ïó » É ¿ 1866à © ³ íëïñá-åñáõë ³ Ï ³ Ý ¨ 1870-1871Ãà © ýñ ³ Ýë-åñáõë ³ Ï ³ Ý å ³ - ï » ñ ³ ½ÙÝ » ñÇÝ £ 1891-1905Ãà © » Õ » É ¿ ¶ ÉË ³ íáñ ßï ³ - μÇ å » ï £ ¶» ñÙ ³ ÝÇ ³ ÛÇ é ³ ½Ù ³ Ï ³ Ý ³ óÙ ³ Ý ·³ Õ ³ -
² ðÌðàôÜ ÐàìÐ ² ÜÜÆêÚ ² Ü
è ² ¼Ø ² ðì º êîÀ 20-𸠸 ² ðàôØ
í » ñçá « èáõë ³ Ï ³ Ý Ï ³ ÛëñáõÃÛáõÝÁ Ñ ³ ÛïÝí » ó ³ Û ¹ ¹³ ßÇÝùáõÙ` ´ ñÇï ³ ÝÇ ³ ÛÇó áõ üñ ³ ÝëÇ ³ ÛÇó ëï ³ - Ý ³ Éáí Ù » Í Ý » ñ ¹ ñáõÙÝ » ñ ¨ Ù » Í ËáëïáõÙÝ » ñ : ä ³ ï » - ñ ³ ½ÙÇ Çñ ³ Ï ³ Ý §×³ ñï ³ ñ ³ å » ïÝ » ñÁ ¦ ß ³ ï É ³ í Ñ ³ ëÏ ³ ÝáõÙ ¿ ÇÝ « áñ ³ ÛÝ ÁÝ ¹· ñÏ » Éáõ ¿ Ù » Í ï ³ ñ ³ Íù- Ý » ñ : º í ÇëÏ ³ å » ë` ² é ³ çÇÝ ³ ßË ³ ñÑ ³ Ù ³ ñïÝ ÁÝ ¹· ñÏ » ó » ñÏñ ³· Ý ¹ Ç Ù » Í Ù ³ ëÁ : è ³ ½Ù ³ Ï ³ Ý · áñ- ÍáÕáõÃÛáõÝÝ » ñÁ ÙÇ ³ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï ÁÝà ³ ÝáõÙ ¿ ÇÝ º íñáå ³ ÛáõÙ « ² ëÇ ³ ÛáõÙ « ² ýñÇÏ ³ ÛáõÙ ¨ ² ïÉ ³ ÝïÛ ³ Ý áõ Ê ³ Õ ³ Õ ûíÏÇ ³ ÝáëÝ » ñÇ ³ í ³ ½ ³ ÝÝ » ñáõÙ : ´ ñÇï ³ - ÝÇ ³ Ý « ãÝ ³ Û ³ Í Çñ áñáßÙ ³ ÝÁ` å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇÝ ó ³ Ù ³ - ùáõÙ ãÙ ³ ëÝ ³ Ïó » É « å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ ³ é ³ çÇÝ ÇëÏ ï ³ - ñáõÙ Ñ ³ ëÏ ³ ó ³ í « áñ üñ ³ ÝëÇ ³ Ý ¨ èáõë ³ ëï ³ ÝÁ ã » Ý Ï ³ ñáÕ ó ³ Ù ³ ùáõÙ ½ëå » É ¶» ñÙ ³ ÝÇ ³ ÛÇÝ « ¨ ëïÇåí ³ Í ë »÷³ Ï ³ Ý ½áñù » ñáí Ý » ñù ³ ßí » ó ² é ³ çÇÝ ³ ß- Ë ³ ñÑ ³ Ù ³ ñïÇ Ù » ç : ¶ ÉË ³ íáñ à ³ ï » ñ ³ μ » Ù » ñÝ ¿ ÇÝ` - ² ñ¨Ùï ³» íñáå ³ Ï ³ ÝÁ « áñÁ ÏáãíáõÙ ¿ ñ Ý ³ ¨ ýñ ³ ÝëÇ ³ Ï ³ Ý « - ² ñ¨ » É ³» íñáå ³ Ï ³ ÝÁ « áñÁ ÏáãíáõÙ ¿ ñ Ý ³ ¨ éáõë ³ Ï ³ Ý :
- ² ëÇ ³ Ãáõñù ³ Ï ³ ÝÁ « áñÝ ÁÝ ¹· ñÏáõÙ ¿ ñ ÂáõñùÇ- ³ ÛÇ μáÉáñ ׳ Ï ³ ïÝ » ñÁ « ÇëÏ ³ Ûëï » Õ · ÉË ³ íáñÁ Ð ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý É » éÝ ³ ßË ³ ñÑÝ ¿ ñ` èáõë ³ ëï ³ ÝÇ Ñ » ï ³ é ׳ Ï ³ ïÙ ³ Ý ÑÇÙÝ ³ Ï ³ Ý áõÕÕáõÃÛáõÝÁ « - Æï ³ É ³ Ï ³ ÝÁ « - ´³ ÉÏ ³ ÝÛ ³ ÝÁ : ² ÏïÇí é ³ ½Ù ³ Ï ³ Ý · áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ » ñ Í ³ í ³ Éí » - óÇÝ` - ÐÛáõëÇë ³ ÛÇÝ ÍáíáõÙ « - ² ïÉ ³ ÝïÛ ³ Ý ûíÏÇ ³ ÝáëÇ ÑÛáõëÇë ³ ñ¨ » ÉÛ ³ Ý Ù ³ - ëáõÙ « - ØÇç » ñÏñ ³ Ï ³ Ý ÍáíáõÙ « - ´³ ÉÃÇÏ ÍáíáõÙ « - ê¨ ÍáíáõÙ « - ´³ ñ » ÝóÇ ÍáíáõÙ « - êåÇï ³ Ï ÍáíáõÙ : ä ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ Ã ³ ï » ñ ³ μ » ÙÁ Ý ³ Ë ³ å ³ ïñ ³ ë- ï » ÉÇë ÑÇÙÝ ³ Ï ³ Ý áõß ³¹ ñáõÃÛáõÝÁ Ï » ÝïñáÝ ³ óíáõÙ ¿ ñ ³ Ùñ ³ óí ³ Í μÝ ³· Í » ñÇ ½ ³ ñ ·³ óÙ ³ ÝÝ áõ Ï ³ ï ³ - ñ » É ³· áñÍÙ ³ ÝÁ : ¸ñ ³ Ýó ÑÇÙùÁ Ï ³ ½ÙáõÙ ¿ ÇÝ ³ Ùñáó- Ý » ñÁ` μ » ñ ¹³ Ù ³ ë » ñÇ » ½ñ ³ ß » ñï » ñáí :
¶» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý é ³ ½Ù ³ ï » ë ³ Ï ³ Ý ÙÇïùÁ · ï » É ¿ ñ Ýáñ ÉáõÍáõÙÝ » ñ` å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ Ù ³ ëßï ³ μ ³ ÛÝáõÃÛáõ- ÝÁ « · áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ³ ñ ³· áõÃÛáõÝÁ « ³ í » ñÇã ÙÇçáóÝ » ñÇ Ñ½áñáõÃÛáõÝÁ ¨ ³ ÛÉÝ :
Î ³ ñ » õáñíáõÙ ¿ ñ » ñÏ ³ ÃáõÕÇÝ` Ï ³ ñ × Å ³ ÙÏ » ïáõÙ Ù » Í ³ ÃÇí ½áñù » ñÇ ï » Õ ³÷ áËáõÙ ³ å ³ Ñáí » Éáõ ³ éáõÙáí : ¶» ñÙ ³ ÝÇ ³ Ý » ñÏáõ ׳ Ï ³ ïáí ¿ ñ å ³ ï » - ñ ³ ½Ù » Éáõ ¨ ½áñù » ñÇ Ùßï ³ Ï ³ Ý Ëáõë ³ í ³ ñÙ ³ Ý ËÝ- ¹ ÇñÝ » ñ áõÝ » ñ :
² é ³ çÇÝ Ñ ³ Ù ³ ßË ³ ñÑ ³ ÛÇÝ å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ Ù ³ ñ-
÷³ ñ ³ ËáëÝ » ñÇó ¿ ñ , » ñÏáõ è » ñÇó í × é ³ Ï ³ Ý Ñ ³ ñ- í ³ Íáí Ñ ³ Ï ³ é ³ Ïáñ ¹ ÇÝ ßñç ³ å ³ ï » Éáõ ¨ áãÝã ³ ó- Ý » Éáõ ï » ëáõÃÛ ³ Ý ëï » ÕÍáÕÝ » ñÇó £ º ñÏáõ ׳ Ï ³ ïáí` üñ ³ ÝëÇ ³ ÛÇ ¨ èáõë ³ ëï ³ ÝÇ ¹» Ù « å ³ ï » ñ ³ ½Ù » Éáõ Íñ ³· ñÇ Ñ » ÕÇÝ ³ ÏÝ ¿« áñÁ ¶» ñÙ ³ ÝÇ ³ Ý ÷ áñÓ » ó Çñ ³ - · áñÍ » É å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ ëϽμÇÝ :
Ø ³ ñï ³ Ï ³ Ý · áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ » ñÝ ëÏëí » óÇÝ û · áëïáëÇ 1-ÇÝ ÈÛáõùë » Ùμáõñ · ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý ½áñù » - ñÇ Ý » ñËáõÅÙ ³ Ùμ : êϽμÝ ³ Ï ³ Ý ßñç ³ ÝáõÙ ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý ½áñù » ñÁ Ñ ³ çáÕáõÃÛ ³ Ùμ ³ é ³ ç ¿ ÇÝ ÁÝà ³ ÝáõÙ : ´» É · Ç ³ Ý ³ ñ ³· Ýí ³× í » ó « ë ³ Ï ³ ÛÝ ¹ ÇÙ ³¹ ñáõÃÛáõÝÁ Ñ » ï½Ñ » - ï » ³ í » ÉÇ Ï ³ ½Ù ³ Ï » ñåí ³ Í ¿ ñ ¹³ éÝáõÙ : ê » åï » Ùμ » ñÇ 5-Çó 9-Á 260 Ï٠׳ Ï ³ ïáõÙ Ø ³ éÝ ·» ïÇ » ñÏáõ ³÷» ñáí ³ Ý · Éá-ýñ ³ ÝëÇ ³ Ï ³ Ý í » ó μ ³ - Ý ³ ÏÝ » ñ · ñáÑ » óÇÝ ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý ÑÇÝ · μ ³ Ý ³ ÏÝ » ñÇ ¹ Çñù » ñÇ íñ ³: ´³ ËÙ ³ ÝÁ Ý » ñ · ñ ³ íí » ó Ùáï 2 ÙÉÝ Ù ³ ñ ¹: üñ ³ ÝëÇ ³ Ï ³ Ý 6-ñ ¹ μ ³ Ý ³ ÏÁ Ñ ³ ñí ³ Í » ó Ù » Í ßñç ³ ÝóáõÙ ³ ÝáÕ ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý μ ³ Ý ³ ÏÝ » ñÇ Ã¨ » ñÇÝ áõ ÃÇÏáõÝùÇÝ : Ð ³ Ï ³ é ³ Ï μáÉáñÇ ëå ³ ëáõÙÝ » ñÇÝ` ýñ ³ ÝëÇ ³ Ï ³ Ý 3-ñ ¹ μ ³ Ý ³ ÏÁ · ñ ³·» ï í » ñ ³ ËÙμ ³ - íáñáõÙÝ » ñáí å ³ Ñ » ó ì » ñ ¹» ÝÁ : êñ ³ ßÝáñÑÇí Ë ³ - ÷³ Ýí » ó ÞÉÇý » ÝÇ Ï ³ ÛÍ ³ ÏÝ ³ ÛÇÝ å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ Íñ ³· ÇñÁ : ² ÛëÇÝùÝ` üñ ³ ÝëÇ ³ Ï ³ Ý μ ³ Ý ³ ÏÝ » ñÁ Ï ³ - ñáÕ ³ ó ³ Ý Å ³ Ù ³ Ý ³ ÏÇÝ í » ñ ³ ËÙμ ³ íáñí » É ¨ ½ñÏ » É ·» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý μ ³ Ý ³ ÏÝ » ñÇÝ Ëáõë ³ í ³ ñáõÙÇó : ê » åï » Ùμ » ñÇ 7-8-Ç · Çß » ñÁ 1100 Ù » ù » Ý ³ Ý » ñáí Çñ ³ Ï ³ Ý ³ óí » ó ½áñùÇ ³ é ³ çÇÝ Ù » Í ï » Õ ³÷ áËáõÙÁ : ö ³ ñǽÇó ½áñù » ñÁ Ñ ³ ëóí » óÇÝ é ³ ½Ù ³×³ Ï ³ ï ª ëï » ÕÍ » Éáí ÙÇ ³ ëÝ ³ Ï ³ Ý ×³ Ï ³ ï : ² ñ ¹ ÛáõÝùáõÙ` å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý Ù » ç ³ é ³ çÇÝ ³ Ý ·³ Ù Ó¨ ³ íáñí » ó ÙÇ- ³ ëÝ ³ Ï ³ Ý é ³ ½Ù ³×³ Ï ³ ïÁ È ³ Ø ³ ÝßÇó ÙÇÝ㨠Þí » Ûó ³ ñÇ ³ ÛÇ ë ³ ÑÙ ³ ÝÁ « ¨ Çñ ³ íÇ ×³ ÏÁ é ³ ½Ù ³×³ - Ï ³ ïáõÙ Ï ³ ñ ·³ íáñí » ó « áñ¨ ¿ ÙÇ ÏáÕÙÁ Ù » Í ×» Õ- ùáõÙÝ » ñ ãÏ ³ ñáÕ ³ ó ³ í Çñ ³ Ï ³ Ý ³ óÝ » É :
² ñ¨ » É ³ åñáõë ³ Ï ³ Ý é ³ ½Ù ³· áñÍáÕáõÃÛáõÝ © 1914à © û · áëïáë-ë » åï » Ùμ » ñ ø ³ ÝÇ áñ ·» ñÙ ³ Ý ³ óÇÝ » ñÇ Ñ ³ Ù ³ ñ ³ é ³ çÝ ³ ÛÇÝ ×³ Ï ³ ïÁ ³ ñ¨ÙïÛ ³ ÝÝ ¿ ñ « ³ å ³ ³ ñ¨ » ÉÛ ³ Ý ×³ Ï ³ - ïáõÙ é ³ ½Ù ³ Ï ³ Ý · áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ » ñÝ ëÏëí » óÇÝ éáõë ³ Ï ³ Ý » ñÏáõ μ ³ Ý ³ ÏÝ » ñÇ Ñ ³ ñÓ ³ ÏáõÙáí « áñáÝù áõ- Ý » ÇÝ ù ³ Ý ³ Ï ³ Ï ³ Ý ³ é ³ í » ÉáõÃÛáõÝ : ´³ Ý ³ ÏÝ » ñÁ » ñ- ÏáõëÝ ¿ ÇÝ` ä © ýáÝ è » Ý » ÝÏ ³ ÙåýÇ Ññ ³ Ù ³ Ý ³ ï ³ ñáõ- ÃÛ ³ Ùμ · áñÍáÕ 1-ÇÝ μ ³ Ý ³ ÏÁ ¨ ²© ê ³ ÙëáÝáíÇ 2-ñ ¹ μ ³ Ý ³ ÏÁ : ¶» ñÙ ³ Ý ³ Ï ³ Ý Ññ ³ Ù ³ Ý ³ ï ³ ñáõÃÛáõÝÁ Ï ³ ñÍáõÙ ¿ ñ « áñ Ï ³ ñáÕ ¿ ÃáõÛÉ ï ³ É éáõë ³ Ï ³ Ý μ ³ Ý ³ - ÏÇ ³ é ³ çË ³ Õ ³ óáõÙÁ` ÙÇÝ㨠ÏÉáõÍí » Ý üñ ³ ÝëÇ ³ ÛÇ
10
ÐÐ ä ² Þîä ² ÜàôÂÚ ² Ü Ü ² Ê ² ð ² ðàôÂÚ ² Ü ä ² ÞîàÜ ²  º ðÂ