Կենսաթոշակային առցանց տեղեկագիր Pension Newsletter N 5

Կենսաթոշակային բարեփոխ‫ٳ‬ﬓեր Ցանկացած ոլորտ‫ٳ‬մ բարեփոխ‫ٳ‬ﬓերը շար‫ٳ‬նակական գործընթաց են, այլ հարց է, թե` ինչ խոր‫ٳ‬թյամբ և ինչ ‫ٳ‬ղղ‫ٳ‬թյամբ են դրանք իրականցվ‫ٳ‬մ, ինչպես է հասարակ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը արձագանք‫ٳ‬մ այդ փոփոխ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններին: 2014 թվականի հ‫ٳ‬նվարի 1-ից ՀՀ-‫ٳ‬մ ներդրված կ‫ٳ‬- տակային կենսաթոշակային համակարգի նկատ- մամբ հասարակ‫ٳ‬թյան ﬕ մասի բացասական վե- րաբերմ‫ٳ‬նքը պայմանավորված է կ‫ٳ‬տակային հա- մակարգի «պարտադիր» բաղադրիչով: Շատ է խոս- վ‫ٳ‬մ այն մասին, որ համակարգը պետք է լինի կամա- վոր, և անհատը ինքը պետք է որոշի` կատարել կեն- սաթոշակային խնայող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն, թե ոչ: Ժամանակակից աշխարհ‫ٳ‬մ, սակայն, «Անհատը կո- րոշի` կենսաթոշակային խնայող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն կատարել, թե ոչ», «Անհատը կամավոր կերպով գ‫ٳ‬մար կխնայի իր ծեր‫ٳ‬թյան համար» արտահայտ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները, որ- քան էլ ցանկալի, բայց դեռևս իրական չեն հանր‫ٳ‬- թյան ճնշող ﬔծամասն‫ٳ‬թյան պարագայ‫ٳ‬մ: Կենսա- թոշակային խնայող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն կամավոր կերպով շատ քիչ թվով անձինք են պատրաստ կատարել: Այստեղ խնդիրը ﬕայն անձանց եկամ‫ٳ‬տների հետ կապված չէ: Ինչպես շատ երկրներ‫ٳ‬մ, այնպես էլ ﬔր երկր‫ٳ‬մ անհատների կողﬕց կամավոր կենսաթոշակային խնայող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն չկատարելը պայմանավորված է ոչ ﬕայն անձի եկամ‫ٳ‬տներով, այլև ֆինանսական կա- ռ‫ٳ‬յցների նկատմամբ բնակչ‫ٳ‬թյան վստահ‫ٳ‬թյան բացակայ‫ٳ‬թյամբ (ﬔր դեպք‫ٳ‬մ` ԽՍՀՄ տարիներին ներդրված ավանդների բացասական օրինակից հե- տո), ֆինանսական գրագիտ‫ٳ‬թյան ցածր մակար- դակով, երկարաժամկետ խնայող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ կա- տարել‫ٳ‬ հակված‫ٳ‬թյան բացակայ‫ٳ‬թյամբ, ինչ‫ٳ‬ ոչ՝ նաև հասարակ‫ٳ‬թյան անտարբեր‫ٳ‬թյամբ կենսա- թոշակի համար խնայել‫ٳ‬ն: Անհատը կորոշի` կենսաթոշակային խնայող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն կատարել, թե ոչ Անհատը կամավոր կերպով գ‫ٳ‬մար կխնայի իր ծեր‫ٳ‬թյան համար Չենք կարող ասել, որ կա որևէ երկիր, որտեղ կիրառ- վ‫ٳ‬մ է ՀՀ կենսաթոշակային նոր համակարգի մոդե- լը, քանի որ յ‫ٳ‬րաքանչյ‫ٳ‬ր երկր‫ٳ‬մ ‫ٳ‬ ցանկացած ոլորտ‫ٳ‬մ համակարգ ներդնելիս կամ փոփոխելիս պետք է հաշվի առնել տվյալ երկրին բնորոշ այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են՝ քաղաքական, ժողովրդա- գրական, սոցիալական և տնտեսական պայմաննե- րը: Ավելին, կենսաթոշակային գ‫ٳ‬մարների ﬔծ‫ٳ‬- թյ‫ٳ‬նից ելնելով` չենք կարող ասել, որ այդ երկրի հա- մակարգը «ավելի լավն» է, քան ﬔրը, քանի որ տվյալ երկր‫ٳ‬մ բարձր կենսաթոշակ ստանալ‫ٳ‬ պատճառ- ներից ﬔկը կարող է լինել նաև այն, որ այդ երկր‫ٳ‬մ գործող կենսաթոշակային համակարգը իր մասնա- կիցներից կամ գործատ‫ٳ‬ներից պահանջ‫ٳ‬մ է կա- տարել ավելի բարձր դր‫ٳ‬յքաչափով վճարներ, կամ մասնակիցը և գործատ‫ٳ‬ն համատեղ են վճար‫ٳ‬մ կա- տար‫ٳ‬մ, կամ անհատը կամավոր անհատական կեն- սաթոշակային սխեմայի մասնակից է, որը պետա- կան կենսաթոշակի հետ ﬕասին ապահով‫ٳ‬մ է ող- ջաﬕտ չափով կենսաթոշակ: Այն տարածված տեսակետը, որ կենսաթոշակային համակարգի երկրորդ բաղադրիչը պարտադիր մո- տեցմամբ ներդրվ‫ٳ‬մ է աղքատ կամ զարգացող երկրներ‫ٳ‬մ, իսկ զարգացած երկրներ‫ٳ‬մ կամավոր բաղադրիչն է ներդրվ‫ٳ‬մ, իրական‫ٳ‬թյանը չի համա- պատասխան‫ٳ‬մ այն առ‫ٳ‬մով, որ Ավստրալիան, Իս- լանդիան, Շվեդիան, Շվեյցա րիան, Դանիան, Միա- ցյալ Թագավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը և ԱՄՆ-ն, լինելով զարգա- ցած երկրների առաջին տասնյակ‫ٳ‬մ, պարտադիր բաղադրիչով կենսաթոշակային սխեմաներ են ներ- դրել¹: ԱՄՆ-ի պետական համակարգ‫ٳ‬մ աշխատող- ների մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը կենսաթոշակային սխե- մաներին պարտադիր է: Օրինակ, երբ անձը պետա- կան մ արﬕններ‫ٳ‬մ աշխատանքի է ընդ‫ٳ‬նվ‫ٳ‬մ, ապա ինքնաբերաբար ներգրավվ‫ٳ‬մ է գործատ‫ٳ‬ի կենսաթոշակային սխեմայ‫ٳ‬մ²: ¹ “Mandatory Participation in Occupational Pension Schemes in the Netherlands and Other Countries”, Damiaan H. J. Chena University of Amsterdam, MN, Tinbergen Institute, 2015: ² https://www.thebalancecareers.com/can-government-employees-opt-out-of-retirement-systems-1669778 3

Կենսաթոշակային առցանց տեղեկագիր Pension Newsletter N 5 | Page 3