Ի՞ՆՉ ԵԿԱՄؤՏ ԵՆ ԱՊԱՀՈՎԵԼ
ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԱՅԻՆ ԽՆԱՅՈՂؤؤՆՆԵՐԸ
Կٳտակային վճարների կառավարման արդյٳնքները
Հայաստանի կենսաթոշակային համակարգի բարե-
փոխٳﬓերը, ինչպես փաստել ենք բազﬕցս, պայ-
մանավորված էին կենսական անհրաժեշտٳթյամբ:
Այս իմաստով կան իրողٳթյٳններ, որոնք պետք է
չանտեսվեն հանրٳթյան կողﬕց, քանի որ հենց այդ
իրողٳթյٳնների վրա հիﬓվելով է կառավարٳթյٳ-
նը իրականացնٳմ կենսաթոշակների ձևավորման
քաղաքականٳթյٳնٳմ փոփոխٳթյٳններ:
Մյٳս կողﬕց` անշٳշտ ցանկալի է և ողջٳնելի, երբ
հասարակٳթյٳնը պահանջատեր է լինٳմ իր խնա-
յողٳթյٳնների կառավարման և վերադարձի նկատ-
մամբ՝ դրանով նպաստելով փոփոխված համակար-
գի կայացման, բարելավման և ի շահ համակարգի
մասնակիցների գործելٳ նպատակներին:
Եթե կենսաթոշակային համակարգի առաջին նպա-
տակի իրագործٳմը՝ աղքատٳթյան կրճատٳմը, կա-
րող է ֆինանսավորվել պետական բյٳջեի ընդհա-
նٳր եկամٳտների հաշվին, ապա երկրորդ նպա-
տակը՝ սպառման կրճատման ﬔղմٳմը և համար-
ժեք կենսաթոշակի ապահովٳմը, կախված է աշխա-
տավարձից (եկամٳտներից) պահվող սոցիալական
վճարների չափից և վերջիններիս կառավարման ար-
դյٳնքներից:
Համարժեք կենսաթոշակ ասելով` պետք է հասկա-
նալ կենսաթոշակ, որը կազմٳմ է նախքան կենսա-
թոշակային տարիքին հասնելը կյանքի ընթացքٳմ
անձի ստացած ﬕջին աշխատավարձի կամ եկամտի
առնվազն 45 տոկոսը: Ընդհանրապես, համարժեք
կենսաթոշակային եկամٳտ հնարավոր է ապահովել
պետական կենսաթոշակի և մասնավոր կենսաթո-
շակային խնայողٳթյٳնների համատեղٳթյամբ:
կٳթյٳնը որքան կլինի տարիներ անց (փողի արժե-
զրկٳմ գնաճի հետևանքով): Այս համատեքստٳմ
կարևոր է ոչ ﬕայն պետական մարﬕնների կողﬕց
կٳտակային համակարգի մասնակից կառٳյցների
գործٳնեٳթյան վերահսկٳմը, այլև մասնակիցների
կողﬕց կառավարիչների գործٳնեٳթյանը հետևո-
ղական լինելը թե՛ վերջիններիս կայքէջերի, և թե՛
իրենց կենսաթոշակային հաշիﬖերի ստٳգման ﬕ-
ջոցով, որպեսզի թեկٳզ ֆոնդ և կառավարիչ փոխե-
լٳ ճանապարհով իրենց մասնակցٳթյٳնն ٳնենան
գٳմարների արդյٳնավետ կառավարման գործըն-
թացٳմ:
Կٳտակային համակարգի պարտադիր բաղադրիչը
Հայաստանٳմ սկսեց գործել 2014 թվականի հٳն-
վարի 1-ից: Տեղի ٳնեցած իրավիճակային փոփոխٳ-
թյٳնների հիման վրա՝ համակարգի մասնակիցների
ﬕ մասը իրավٳնք ստացավ հրաժարվել համակար-
գին վճարٳմ կատարելٳց ﬕնչ 2018 թվականի հٳ-
լիսի 1-ը: Մեկ այլ կարգավորմամբ, համակարգի մաս-
նակիցներին իրավٳնք տրվեց` դիմٳﬓերի հիման
վրա հետ ստանալ 2014 թվականի հٳնվար-մայիս
աﬕսներին իրենց եկամٳտներից կատարված
հատկացٳﬓերը:
Արդյٳնքٳմ՝
կٳտակային համակարգٳմ 01.03.2014թ.-
31.03.2018թ. ընկած ժամանակահատվածٳմ
բացվել է 330 200 կենսաթոշակային հաշիվ, որը
ներառٳմ էր բոլոր այն մարդկանց, ովքեր
փաստացի 2014 թվականի հٳնվարի 1-ի
դրٳթյամբ համակարգի մասնակից էին:
Հասարակٳթյան յٳրաքանչյٳր անդամ մտահոգ-
ված է նրանով, թե ինչպես են կառավարվٳմ իր ար-
դեն խնայվող կենսաթոշակային գٳմարները, ար-
դյո՞ք իր կենսաթոշակը համարժեք կլինի իր աշխա-
տավարձից (կամ եկամտից) պահված հարկերին և
վճարներին, կամ կատարված վճարների գնողٳնա-
3