Կենսաթոշակային բարեփոխٳﬓերը՝
պետٳթյٳնների օրակարգٳմ
«
Ինչ-որ ﬔկը այսօր նստած է հովին, որովհետև
այդտեղ ժամանակին ﬔկը ծառ է տնկել
«
Ուորեն Բաֆֆեթ
Աշխարհٳմ այսօր չկա գրեթե ﬕ երկիր, որտեղ կեն-
սաթոշակային համակարգերի փոփոխٳմը, զար-
գացٳմը, ճշգրտٳմը կամ բարելավٳմը չառաջանա
քաղաքական օրակարգٳմ: Անգամ զարգացած պե-
տٳթյٳնները գնٳմ են կենսաթոշակային բարեփո-
խٳﬓերի ճանապարհով:
Վիճակագրٳթյٳնը ցٳյց է տալիս, որ կենսաթոշա-
կային համակարգերٳմ փոփոխٳթյٳններ չկատա-
րելٳ դեպքٳմ տասնամյակներ անց պետٳթյٳն-
ները կկանգնեն կենսաթոշակների ֆինանսավոր-
ման և կենսաթոշակառٳներին համարժեք կենսա-
թոշակով ապահոելٳ լրջագٳյն խնդիրների առաջ:
ն
ٳ մ
ա զ
վ
ն
Գծապատկեր 1-ٳմ ընդհանٳր բնակչٳթյան ﬔջ
ﬕնչև 15 տարեկան բնակչٳթյան տեսակարար կշռի
կորը նվազٳմ է, որը պայմանավորված է ծնելիٳ-
թյան գործակցի նվազմամբ է (տե՛ս գծապատկեր-
ներ 2, 3, 4), իսկ ընդհանٳր բնակչٳթյան ﬔջ 65 և
ավելի բարձր տարիքի բնակիչների տեսակարար
կշիռը ավելանٳմ է, որը պայմանավորված է երկա-
րակեցٳթյամբ (տե՛ս գծապատկեր 5 և գծապատկեր
6): Այս կորերը գնալով մոտենٳմ են իրար, որը
հայտնի է խողովակի էֆեկտ անվանմամբ, իսկ
կորերի նման փոփոխٳթյٳնները նշանակٳմ են
բնակչٳթյան ծերացٳմ (տե՛ս աղյٳսակ 1 և գծա-
պատկեր 5), ինչն իր հերթին առաջացնٳմ է սո-
ցիալական և հատկապես կենսաթոշակների վճար-
ման խնդիրներ ամբողջ աշխարհٳմ:
երկ
ար
ա
Ժողովրդագրական
մարտահրավերներ
Սա է պատճառը, որ 1980-ական թվականներից
սկսած` ամբողջ աշխարհٳմ սոցիալական ոլորտٳմ
կատարվող բարեփոխٳﬓերը վերաբերٳմ են կեն-
սաթոշակային համակարգերին: Աշխարհը անցٳմ է
կատարٳմ բաշխողական համակարգերից դեպի
պարտադիր կամ կամավոր կٳտակային կենսաթո-
շակային սխեմաների, որոնք կառավարٳմ են մաս-
նավոր ընկերٳթյٳնները կամ պետٳթյٳնը:
Սերٳնդների հաﬔրաշխٳթյան սկզբٳնքով գործող
կենսաթոշակային համակարգերն այլևս չեն կարող
բարձր կենսաթոշակներ ապահովել ավելացող կեն-
սաթոշակառٳներին: Աճող երկարակեցٳթյٳնը,
ծնելիٳթյան ցածր մակարդակը, ժողովրդագրական
և ապագա աշխատٳժի կազﬕ փոփոխٳթյٳնը
վտանգել են շատ ٳ շատ կենսաթոշակային համա-
կարգերի ֆինանսական դրٳթյٳնը:
Առաջին անգամ կٳտակային
համակարգը մշակվել և ներդրվել է
Չիլիٳմ 1980 թվականին՝ Չիլիի
աշխատանքի և սոցիալական
ապահովٳթյան նախարար, դոկտոր
Խոսե Պիներայի կողﬕց:
Նոր համակարգը հեղափոխական էր,
քանի որ այն ենթադրٳմ է անձի
անﬕջական մասնակցٳթյٳն
սեփական կենսաթոշակի
ձևավորմանը:
6