Ինչո՞ւ փոխվեց Հայաստանի
կենսաթոշակային համակարգը
Նախքան 2014 թվականի կենսաթոշակային բարե-
փոխٳﬓերը, ՀՀ-ٳմ կենսաթոշակային համակար-
գը գործٳմ էր սերٳնդների հաﬔրաշխٳթյան
սկզբٳնքով (Բիսմարկյան համակարգ). կենսա-
թոշակի չափը որոշվٳմ էր աշխատանքային ստաժի
տարիների հիման վրա («Սահմանված կենսաթո-
շակ» մոդել):
Արդյٳնքٳմ՝ բացակայٳմ էր կապը անձի եկամٳտ-
ների ٳ այդ եկամٳտներից պետական բյٳջե կա-
տարված վճարٳﬓերի և կենսաթոշակի չափի ﬕջև:
Մյٳս կողﬕց, պայմանավորված երկրٳմ ժողո-
վրդագրական պատկերի փոփոխٳթյٳններով,
բաշխողական համակարգը այլևս ֆինանսապես
կայٳն չէ և ավելացնٳմ է պետական բյٳջեի
ծանրաբեռնվածٳթյٳնը:
Մինչդեռ, որպեսզի բաշխողական կենսաթոշակա-
յին համակարգը համարվի ֆինանսապես կայٳն,
այդ համամասնٳթյٳնը պետք է լինի 3:1` երեք աշ-
խատողների հարկերից պետք է վճարվի ﬔկ կեն-
սաթոշակառٳի կենսաթոշակ:
Այս խնդրի առջև կանգնած է ոչ ﬕայն Հայաստանը,
այլև զարգացած և զարգացող բազմաթիվ պետٳ-
թյٳններ: Ուստի շատ երկրներ արդեն կատարել են
խոշոր փոփոխٳթյٳններ իրենց կենսաթոշակային
համակարգերٳմ՝ կենսաթոշակային տարիքٳմ
համարժեք կենսաթոշակի ապահովման և այդ պա-
տասխանատվٳթյանը յٳրաքանչյٳր քաղաքացٳ
ٳղղակիորեն մասնակից դարձնելٳ ﬕջոցով:
Մեր երկրٳմ ներկայٳմս ﬔկ աշխատող քաղաքա-
ցٳն բաժին է ընկնٳմ ﬔկ կենսաթոշակառٳ,
այսինքն` ﬔկ աշխատողի վճարած հարկերից վճար-
վٳմ է ﬔկ կենսաթոշակառٳի կենսաթոշակը:
Գծապատկեր 1. Ժողովրդագրական կազﬕ փոփոխٳթյٳնը աշխարհٳմ 2010-2050թթ.
30
Ծնելիٳթյան գործակից
25
Մինչև 15 տարեկան բնակչٳթյան
թվաքանակ/ընդհանٳր բնակչٳթյան
թվաքանակ
20
15
65 տարեկան և ավելի բարձր տարիքի
բնակչٳթյան թվաքանակ/15-65 տարեկան
բնակչٳթյան թվաքանակ
10
5
0
65 տարեկան և ավելի բարձր տարիքի
բնակչٳթյան թվաքանակ/ընդհանٳր
բնակչٳթյան թվաքանակ
Աղբյٳրը` International Patterns of Pension Provision II, A Worldwide Overview of Facts and Figures, The World Bank
Վերջին տարիներին ՀՀ-ٳմ տարեցների թվի ավելացման ﬕտٳմ է նկատվٳմ: Ներկայٳմ 63 տարեկան և
բարձր տարիքի մարդկանց թիվը կազմٳմ է մշտական բնակչٳթյան ընդհանٳր թվի 12.9%-ը (մոտ 387 600
մարդ): 65 տարին լրացած անձանց թիվը կազմٳմ է 323 000 կամ բնակչٳթյան ընդհանٳր թվի 10.8%-ը:
Այսօր Հանրապետٳթյٳնٳմ բնակվٳմ է 100 տարին լրացած 85 մարդ: Այս վիճակագրٳթյٳնը փաստٳմ է,
որ Հայաստանը ծերացող երկիր է: ՄԱԿ-ի Բնակչٳթյան հիﬓադրաﬕ կանխատեսٳﬓերը վկայٳմ են, որ
Հայաստանٳմ 2050 թվականին 65-ից բարձր տարիք ٳնեցողները կկազﬔն բնակչٳթյան 22-23%:
4