шилдэг илтгэл |
ÕÓÓËüчийн мэдээ |
||
17 |
Шүүхийн шийдвэр дараагийн шатны шүүхээс өөрчлөгдөх нь иргэдийн шүүхийн шийдвэрийг давж заалдах эрхийн бодит баталгаа бөгөөд шүүгчид хариуцлага хүлээлгэх хэмжээний ноцтой асуудал биш юм . Шүүхийн шийдвэр дараагийн шатны шүүхээс “ өөрчлөгдөх ёсгүй ” гэх үзэл нь давж заалдах , хяналтын шатны шүүхийг “ устгах ” шинжтэй , шүүх өөрөө дараагийн шатны шүүхээс хараат болох эрсдэлтэй , улмаар Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлд заасан иргэдийн “... эрхээ хамгаалуулахаар шүүхэд гомдол гаргах , ... шударга шүүхээр шүүлгэх , ... шүүхийн шийдвэрийг давж заалдах ” эрхийг зөрчих ноцтой эрсдэлтэй юм . Академич Ж . Амарсанаа багшийн тэмдэглэснээр иргэд шүүхэд гомдлоо гаргах бололцоог өргөтгөх явдал юуны өмнө чухал байна . 13 Учир нь Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээ “ Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пакт ” -ын 14 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар “ Ямар нэг гэмт хэрэгт шийтгүүлж ял заагдсан хүн бүр шийтгэгдсэнээ болон оноосон ялыг эргэж хянуулахаар хуулийн дагуу дээд шатны шүүхэд давж заалдах эрхтэй ” 14 . Ийнхүү давж заалдах эрх нь шударга шүүхийн чухал хэсэг бөгөөд хууль , үйл баримтын ноцтой алдаа буюу шүүгдэгч , хэргийн оролцогчийн эрхийг зөрчсөн шийдвэр хүчин төгөлдөр болохоос сэргийлэх зорилготой юм . Давж заалдах эрхийг хангахын тулд давж заалдах гомдлыг дээд шатны шүүхэд гаргах , шүүхийн шийдвэрийг хоёроос доошгүй түвшинд хянах шаардлагатай юм . Давж заалдах гомдлыг хянан шийдвэрлэх шүүх нь зөвхөн өмнөх шатны шүүхийн шийдвэрийг хянахаар хязгаарлагдахгүйгээр үйл баримт , нотлох баримт болон хууль хэрэглээний асуудлыг хамтад нь хянан үзэх нь зохистой . 15
Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт заасан “ шүүгч бүр дээр хувийн хэрэг нээж , шийдвэрлэсэн хэрэг маргаан нь дээд шатны шүүхээр өөрчлөгдсөн тохиолдол бүрд зөрчлийн оноо тооцон хариуцлагыг дээшлүүлэх ” асуудалд олон зүйл тодорхойгүй , эргэлзээтэй байна . Эндээс дараах 7 асуулт гарч байна . Үүнд :
1 . шүүхийн шийдвэр өөрчлөгдсөнийг шүүгчийн хариуцлагатай шууд холбон ойлгох нь зөв үү ?
2 .
шүүхийн шийдвэр зөвхөн
13
Ж . Амарсанаа . Ардчилсан эрх зүйт ёс . Улаанбаатар . 2009 . 84 дэх тал
14
Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пактыг Ерөнхий Ассамблейн 1966.12.16-ны 2200А ( XXI ) тоот тогтоолоор баталж , 1976.03.23- ны өдөр хүчин төгөлдөр болсон . Монгол Улс 1968.01.05-нд гарын үсэг зурж , 1974.11.18-нд соёрхон батласан .
15
Amnesty International . Fair Trial Manual . Second edition . 2014 . p . 182-184 https :// www . amnesty . org / en / documents / POL30 / 002 / 2014 / en /
|
шүүгчээс хамаарч өөрчлөгддөг үү ? 16
3 . шүүхийн шийдвэрийг өөрчилсөн дараагийн шатны шүүхийн шийдвэр өөрөө өөрчлөгдвөл шүүгчийг хариуцлагагүй гэж үзэж болох уу ?
4 . шүүгчид зөрчлийн оноо тооцсоноор шүүхийн шийдвэр чанартай болох уу ?
5 . зөрчлийн оноотой шүүгчийг огцруулах уу ?
6 . Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс шүүгчид зөрчлийн оноо тооцох уу ?
7 . шүүгчийн хариуцлагыг дээшлүүлэх , шүүхийн шийдвэрийн чанарыг сайжруулах өөр арга зам байхгүй юу ?
Дээр дурдсан асуултад хариулахын тулд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2015 оны “ Шүүхийн захиргааны болон Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн зарим заалт Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай ” 05 дугаар дүгнэлтийг тайлбарлах нь зүйтэй байна . Үндсэн хуулийн цэцийн 2015 оны 05 дугаар дүгнэлтэд “ шүүгчийн мэргэшлийн үйл ажиллагааны түвшинг тогтоох үнэлгээний шалгуур үзүүлэлт нь шүүгчийг албан тушаалаас нь чөлөөлөх эсэх асуудлыг хэлэлцэх үндэслэл болох , шүүгчийн шийдвэрийн чанарыг тодорхойлох ” нь Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн гэж дүгнэсэн . 17 Энэ дүгнэлтээр шүүхийн шийдвэрийг чанаржуулах асуудлыг үгүйсгээгүй байх бөгөөд шүүгчийн шийдвэрийн чанарыг тодорхойлоход шүүгчийн мэргэшлийн үйл ажиллагааны түвшинг тогтоох үнэлгээний шалгуур үзүүлэлт тохиромжгүй , шүүгчийн хараат бус байдалд халдах эрсдэлтэй болохыг илэрхийлсэн байна . Иймд дээр дурдсан 7 асуултад бүгдэд нь “ үгүй ” гэж хариулах боломжтой байх бөгөөд шүүхийн шийдвэрийг чанаржуулах гэсэн Засгийн газрын зорилго зүйтэй байх хэдий ч арга зам нь Үндсэн хуульд харшилсан шинжтэй байна .
Засгийн газраас өөрийн үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор Шүүхийн захиргааны тухай хууль , Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль , Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд нэмэлт , өөрчлөлт оруулах , түүнчлэн Шүүгчийн хариуцлагын тухай хуулийн төслийг
16
Шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах буюу өөрчлөх боломжтой
17
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2015.04.29-ний өдрийн “ Шүүхийн захиргааны болон Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн зарим заалт үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай ” 05 дугаар дүгнэлт http :// legalinfo . mn / law / details / 11038 ? lawid = 11038
|
шинээр боловсруулахаа зарлаад удаагүй байна . 18 Үүнийг хуулийн бодлогоос улс төрийн намын бодлогыг дээгүүр тавьж байгаа шинжээр нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлд заасан “... шүүхийн шийдвэрийг давж заалдах эрх ” -ийг ердийн хуулиар хязгаарлах гэсэн оролдлого гэж үзэж болохоор байна . 19 НҮБ-ын 1985 оны “ Шүүхийн бие даасан байдлын үндсэн зарчмууд ” - ын 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэрийг дараагийн шатны шүүх хянах байсан ч шүүн таслах үйл ажиллагаанд зохисгүй байдлаар буюу зүй бусаар хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг хориглоно . Энэ зарчим нь шүүхийн хяналт буюу хуульд заасны дагуу шүүхийн шийдвэрийг дараагийн шатны шүүх өөрчлөх явдлыг хөндөхгүй . 20 Тодруулбал , шүүхийн шийдвэрийг дараагийн шатны шүүх хянах , хуульд заасан үндэслэлээр өөрчлөхөөс бусад аливаа нөлөөлөл нь хууль бус , зохисгүй нөлөөлөлд тооцогдох юм .
III . Шүүхийн шийдвэрийн чанарыг сайжруулах нь
Европын шүүгчдийн зөвлөлдөх зөвлөл ( CCJE ) -өөс 2008 онд 11 тоот “ Шүүхийн шийдвэрийн чанарын асуудлаар Европын зөвлөлийн сайд нарын хорооны анхааралд хүргэх нь ” гэсэн дүгнэлт гаргасан . 21 Тус дүгнэлтэд шүүхийн шийдвэрийн чанар нь гадаад болон дотоод хүчин зүйлээс хамаарна гэжээ . Энэ хэсэгт тэрхүү гадаад , дотоод хүчин зүйлсийг тус бүрт нь авч үзлээ .
А . Шүүхийн шийдвэрийн чанартай холбоотой гадаад хүчин зүйл
Шүүхийн шийдвэрийн чанарын асуудлаарх гадаад хүчин зүйл нь хууль тогтоогчийн баталсан хуулиудын чанартай хамааралтай юм . Тиймээс хууль тогтоох байгууллагын зүгээс шүүхийн тогтолцооны асуудлаарх хуулийн төсөл болон хууль тогтоомжийн үр нөлөөнд мониторинг хийх , үнэлэх нь чухал байна . Үүнээс гадна шүүхийн шийдвэр чанартай байх нь шүүхийн тогтолцоон дахь хүний , санхүүгийн болон материалын нөөцийн зохистой хуваарилалтаас хамааралтай болохыг анхаарах нь чухал байна . Мөн шүүгч , бусад эрх зүйн
18
Монгол Улсын Их Хурлын 2016 оны ... дугаар тогтоолын хавсралт “ Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2020 он хүртэл боловсронгуй болгох үндсэн чиглэл ” -ийн төсөл . 2016.11.17 http :// www . parliament . mn / law / project / 959 / category / 2
19
Ж . Амарсанаа . Ардчилсан эрх зүйт ёс . Улаанбаатар . 2009 . 71 дэх тал
20
UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary . ( 1985 ) http :// www . ohchr . org / EN / ProfessionalInterest / Pages / IndependenceJudiciary . aspx
21
Opinion No . 11 ( 2008 ) of Consultative Council of European Judges ( CCJE ) to the Attention of the Committee of Ministers of the Council of Europe on the Quality of Judicial Decisions https :// wcd . coe . int / ViewDoc . jsp ? p =& Ref = CCJE ( 2008 ) OP11 & Languag e = lanEnglish & Ver = original & BackColorInternet = DB DCF2 & BackColorIntranet = FDC864 & BackColorLog ged = FDC864 & direct = true
|