ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ-ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ | Page 116

εκ Μεγάρων αρχαία οδός, κατά τον Ξενοφώντα και τον Παυσανίαν. Επερνούσε επί του
Κιθαιρώνος ανάμεσα Ελατιά (Κιθαιρώνος) και Στραβού Αητού, ακριβώς επί της δια λόγους
συγκοινωνιακούς και στρατηγικούς κατασκευασθείσης επί Στεφάνου Δραγούμη νέας
αμαξιτής της και εγκαταλελειμμένης σήμερον. Σας την περιέγραψα λεπτομερώς. Δια της εκ
Μεγαρίδος οδού ταύτης έγιναν αι πλείσται στρατιωτικαί επιχειρήσεις εις την Βοιωτίαν, οι δε
σπαρτιάται σχεδόν πάντα ταύτην εχρησιμοποίουν.
Τέσσαρες κυρίως ήσαν αι στρατηγικοί οδοί εκ Μεγαρίδος (Πελοποννήσου) εις την
Βοιωτίαν.
Η παραλιακή δια των Αιγοσθένων δυσχερεστάτη η εκ Μεγάρων, Μάλια Γκορίτσας,
Κρύου Πηγαδιού, Στραβού Αητού, Κριεκουκίου, η εκ Μεγάρων στενωπού Κανδηλίου,
Παλαιοκουντούρων, Μαζίου, Κάζας και οσίου Μελετίου, Πόρτες, η εκ Μεγάρων
χανίου Καμπόλη, Κοκκίνη, Μεγάλου βουνού Πάρνηθος, Καβασάλων, Σκούρτων.
Σας περιέγραψα όλας τας ορεινάς ταύτας οδούς και τας διαμέσους των, τελευταίως δε
σας έδοσα λεπτομερή περιγραφήν της δια της στενοπορίας του Κανδηλίου διερχομένης.
Ταύτην οι αθηναίοι εχρησιμοποίουν δι΄επιδρομάς κατά των Μεγάρων, οι κάτοικοι των
οποίων είχον ιδρύση μερικά αμυντικά έργα εκεί, ως τα αναφερθέντα κάτωθεν του
χειμάρρου της στενωπού Κανδηλίου ερείπια.
Ο χείμαρρος ούτος θα είνε κατά πάσαν πιθανότητα η χαράδρα ''Ιαπίς'' το μεταξύ
Αττικής και Μεγαρίδος σύνορον. Επίσης τα αναφερθέντα εις την 'Ωραν ερείπια και ο
πολυγωνικός πύργος επί του εγγύς βουνού Πυργάρι, ήσαν οχυρά των μεγαρέων.
Η εκ Μεγάρων οδός δια της κλεισωρείας Κανδηλίου ήτο η συντομωτέρα δια
στρατηγικούς λόγους προς Βοιωτίαν, δι' ο και επί τουρκοκρατίας, ο πασσάς του Μωρέος την
επιδιώρθωσε, καταστήσας ταύτην ευβατωτέραν. Την στερεότητα της βλέπομεν και σήμερον,
ως ανέφερα. Εις τινά μέρη της διατηρείτια αρίστη. Εις ταύτην διέκρινε και περιέγραψε
άλλοτε ο Gell καταφανή ίχνη αρχαίων τροχιών. Επί τουρκοκρατίας εφρουρούντο όλαι αυταί
αι δίοδοι των στρατηγικών οδών εκ Μεγάρων προς Βοιωτίαν υπό των ανεξαρτήτων,
γενναίων ανδρών των χωρίων της Αττικής, Βιλίων, Δερβενοσάλεσι και Κουντούρων, τα
οποία ήκμαζον μέχρι των αρχών του 19ου αιώνος και ήσαν τότε η μεγαλητέρα κωμόπολις
της Αττικής.
Οι κάτοικοι των διεσκορπίσθησαν εις Μάνδραν, Μαγούλαν και Ελευσίνα. Τα χωρία ταύτα
απετέλουν τα ''Δερβενοχώρια'' (χωρία διόδων). Παρόμοια ήσαν και εις την Μεγαρίδα τα
Μέγαρα, τα Μπίσσια και η Περαχώρα. Επιμελώς συνετηρείτο υπό των τούρκων κα η
ημιονική εκ Μεγάρων, Βένιζας, Μικρό Βαθυχώρι, Μάλια Γκορίτσα, Κρύο Πηγάδι προς
Κιθαιρώνα, Κριεκούκιον, αυτή την οποίαν περιγράφομεν τώρα.
Είνε χαραγμένη με πολλήν ακρίβειαν, εις το βουνόν και φέρει δια μέσου μεγάλων
υπερόχων πευκώνων, σκιασμένος ολόκληρος. Ο Φωβέλ αναφέρει δια ταύτην το όνομα
''Διάσκελα'', το οποίον εξέλιπε σήμερα. Είνε εκφραστικόν, όσον και χαρακτηριστικόν δια το
όρος Γκορίτσα, τμήμα της οροσειράς του Πατέρα, το οποίον ανεβοκατεβαίνει. Εισδύομεν
μεθύοντας εις το μυρωμένων τεράστιον ανηφορικόν έδαφος.
ΑΘΗΝΑΙΟΣ
111