143
δύο ντόπιοι τους τράβηξαν και άρπαξαν, εκεί που κοιμόντουσαν, το πάπλωμα, αλλά τους πρόφτασαν και το πήραν πίσω.
Οι ανάγκες ήταν μεγάλες. Γρίπη, φυματίωση, ελονοσία και τραχώματα, βασάνιζαν τους πρόσφυγες. Πολλοί που προσβλήθηκαν από μολυσματικές αρρώστιες δεν πρόλαβαν να φτάσουν και άφησαν την τελευταία τους πνοή στα πλοία και τα λοιμοκαθαρτήρια.
Στην αρχή κάναμε τσαρδάκια (καλύβες) από ξύλα, τενεκέδες και τσουβάλια. Ξυπόλυτοι οι περισσότεροι άρχισαν να φτιάχνουν παπούτσια από λάστιχα, πανιά και δέρματα.. Άλλοι ντύθηκαν με σακιά από αλεύρι. Για κατσαρόλες είχαμε κουτιά από κονσέρβες. Ακόμα και στις δουλειές μας δυσκόλευαν και προσπαθούσαμε να κάνουμε δικές μας δουλειές.
Ο άντρας μου, ο Ανδρέας Τζάλας, ήταν δραστήριος. Άνοιξε εργαστήριο και έκανε γιαούρτια. Οργάνωσε σε σύλλογο τους πρόσφυγες (Σύλλογος Προσφύγων "Η ΕΝΩΣΙΣ") για να βοηθούν ο ένας τον άλλον. Επειδή μας έλεγαν "παιδιά του Βενιζέλου" μας μισούσαν οι αντίθετοι. Αυτοί που μισούσαν τον Βενιζέλο καλλιεργούσαν το μίσος των ντόπιων εναντίον μας. Το μίσος αυτό πήρε τη μορφή κοινωνικού ρατσισμού και πολλές φορές εκδηλωνόταν με ωμή βία. Το επίθετο "πρόσφυγας" θα λάβει στην κοινή συνείδηση την πιο υποτιμητική και περιφρονητική σημασία, ενώ ένα πλήθος χλευαστικών προσωνυμιών (παρατσούκλια) χρησιμοποιούνταν για να προσδιορίσουν τους Έλληνες της Μικράς Ασίας.
Ήταν πολύ άγριοι σε μας. Μας έβαλαν στα χειρότερα σημεία και κοίταζαν να μας εκμεταλλευτούν Τα πράγματα ήταν δύσκολα γιατί είχαμε ταλαιπωρηθεί από τον ξεριζωμό, δεν ήμασταν σίγουροι για τίποτα και είχαμε σαν όνειρο την επιστροφή στα μέρη μας. Πέρασαν πολλά χρόνια για να ηρεμήσουμε, αφού ο καημός μας να έχουμε ένα μικρό χτήμα δικό μας, να αποκτήσουμε λίγη γη, έγινε πραγματικότητα. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια και η καταλυτική επίδραση των γεγονότων της δεκαετίας του 1940, για να σβήσει η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ντόπιων και προσφύγων.