φιλοσοφία, που αποτείνεται μόνο σε λίγους, θέλει να φέρει στο Θεό όλη την ανθρωπότητα, όλη την κτίση. Ο Κέλσος δεν
κατάλαβε τι κρύβει η ταπεινοφροσύνη του Ιησού• γι' αυτό ούτε την ταπεινοφροσύνη εκείνων που ακολουθούν το παράδειγμα του
Δασκάλου τους ( των χριστιανών) καταλαβαίνει. Δεν κατάλαβε ακόμα ούτε την ομορφιά που έχει το έλεος του Κυρίου, η
συμπόνια γενικά, ο οίκτος. Ολότελα κλειστή η ψυχή του στην έννοια της μετάνοιας, βρίσκει παράλογη την άφεση της αμαρτίας.
Παραξενεύεται γιατί ο Θεός των χριστιανών ευνοεί τους αμαρτωλούς• γιατί το κήρυγμα απευθύνεται στους αμαρτωλούς. Δε
γνωρίζει ότι και θέλουμε αλλά και ξέρουμε να ανανεώνουμε τις ψυχές.
Αυτή όμως η τόσο ριζικά νέα δράση θέτει τους χριστιανούς έξω από τον τότε πολιτισμό στο σύνολό του. Πώς
μπορούσαν, αλήθεια, να πιάσουν στα χέρια τους εθνικά κείμενα ή να πλησιάσουν έργα τέχνης που μιλούσαν για θεούς και για
τρόπο ζωής που εκείνοι αποκήρυσσαν; Η άρνησή τους να προσφέρουν θυσία στους εθνικούς θεούς της Ρώμης τους έθεσε
αντιμέτωπους και με την κρατική εξουσία. Παρεξήγηση με πόσο τρομερά επακόλουθα! Οι εθνικοί, που σ' αυτή τη θυσία δεν
έδιναν καμιά ηθική σημασία, έβλεπαν στην άρνηση των χριστιανών ένα ανεξήγητα τυφλό και παράλογο, ένα ύποπτο πείσμα. Οί
χριστιανοί πάλι, στο σημείο αυτό, δεν μπορούσαν να κάμουν καμιά παραχώρηση. Πώς μπορούσαν να προσφέρουν θυσία σε
θεότητες των εθνικών και να εξακολουθούν να είναι χριστιανοί; Τι θα γινόταν τότε η απόλυτη πίστη τους στην αλήθεια της
αποκαλύψεως; Αν το έκαναν, ούτε η πίστη τους θα είχε ενότητα, ούτε η διαγωγή τους ηθική συνέπεια. Υπήρχε γι' αυτούς
σοβαρότατο ζήτημα συνειδήσεως, ακατανόητο για τους εθνικούς. Οι χριστιανοί, λέει ο Κέλσος, είναι επαναστάτες•
απομονώνονται εγωιστικά, κόβουν τις σχέσεις με όλους τους άλλους, διεκδικούν για το Θεό τους αποκλειστικό προνόμιο. Τούτη
η αποκλειστικότητα που διεκδικούσαν οι χριστιανοί για το Θεό τους αλλά και για τον εαυτό τους, και η ακλόνητη πίστη τους σε
δόγματα όπως η ανάσταση των νεκρών, έσκανδάλιζαν σε μεγάλο βαθμό τους μορφωμένους εθνικούς, που προσπαθούσαν με μόνο
τον επιστημονικό ορθολογισμό τους να εισδύσουν στα θέματα της πίστης. «Πώς; ρωτάει ειρωνικά τον απολογητή Ιουστίνο ο
Ρωμαίος Ρουστικός. Εσύ, άνθρωπος μορφωμένος, φαντάζεσαι πως αν διατάξω και σε αποκεφαλίσουν θα αναστηθείς και θ'
ανέβεις στους ουρανούς; » Αδίστακτη η εσωτερική πίστη απαντάει με το στόμα του σοφού Ιουστίνου: «Δεν το φαντάζομαι• το
ξέρω, και η γνώση μου είναι στερεή.» Την ίδια έλλειψη από κατανόηση απέναντι του χριστιανισμού έδειχναν όλοι οι μορφωμένοι
εθνικοί. Έπρεπε να βαθύνουν και να πλατύνουν πολύ τον ορθολογισμό τους για να μπορέσουν να έχουν ορθά κριτήρια για το
χριστιανισμό• να ιδούν τους νέους ψυχικούς θησαυρούς που αποκάλυπτε• να αντιληφθούν ότι ο χριστιανισμός δεν ήταν μια από
τις συνηθισμένες μορφές ασιατικής μυστικοπάθειας που είχαν κ