Van godshuis naar academisch ziekenhuis | Page 182
Inleiding episode 7
Ziekenhuizen en het geloof
0 in de geneeskunde
7.
180
N
a de tweede wereldoorlog kende de geneeskunde
van armeninstelling naar instituut voor de behandeling van
een periode van explosieve groei en vooruitgang.
zieken, die zich sinds anderhalve eeuw in heel Europa
De scepsis over het onvermogen van de
aftekende, ook in Maastricht zichtbaar.
geneeskunde veranderde vooral na 1950 in een vrijwel
Met de verstedelijking en vooral na de Franse revolutie
onbeperkt vertrouwen in nieuwe medische mogelijkheden. In
verschoof de ziekenzorg van thuis en door familie naar openbare
de vroege geschiedenis van de geneeskunde bepaalden de
ziekenzorg in hospitalen. De namen van die ziekenhuizen zoals
goden en de sterren het lot van de zieke mens. In de naoorlogse
‘Hôtel Dieu’ en ‘Charité’ maakten duidelijk dat daarin de zorg
bloeiperiode van de geneeskunde ontstond in de maatschappij,
voor ouderen en armen voorop stond. Zieken gingen veelal naar
in de media en ook bij de dokters het verwachtingspatroon dat
het ziekenhuis om daar te sterven. Het vertrouwen in de kunde
alle ongemak kon worden opgelost met scalpel, pillen en
van de geneeskunst was beperkt. In 1851 verrees het eerste
moleculaire biologie. De schrijver-cardioloog Dunning noemde
grote ziekenhuis in Nederland aan de Coolsingel in Rotterdam.
dat ironisch ‘de betovering van de wereld’.
Tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog nam het aantal
In Nederland was dat geloof in de vooruitgang van de
ziekenhuizen verder toe. Geneesmiddelen en chirurgische
geneeskunde vooral zichtbaar in de bouw van grote zieken-
procedures leverden in die tijd echter nog zeer beperkte
huizen. Na de wederopbouw wilde iedere stad wel een ‘tempel
therapeutische resultaten op. Men moest het vooral hebben van
van de geneeskunde’. In 1950 opende het Sint-Annadal-
langdurige bedrust en verpleging. Daarin kwam een drastische
ziekenhuis in Maastricht zijn poorten. Voorganger Calvariënberg
verandering.
was formeel nog een ‘gesticht’ met een combinatie van
Op basis van nieuwe kennis uit de chemie, de fysica en
ziekenhuis, gebrekkigenhuis en krankzinnigengesticht. Sint-
de fysiologie kwamen in een vrij korte tijd goede en soms
Annadal was alleen ziekenhuis. Daarin werd de transformatie
spectaculaire behandelingen voor veelvoorkomende ziekten
beschikbaar. Dat begon met de toepassing van penicilline in
'Milestone' ontwikkelingen in de geneeskunde
1853
Chloroform narcose
Simpson
1883
Mycobacterium tuberculosis
Koch
1896 Röntgenstralen
Röntgen
1910 Salversan
Ehrlich
1928 Penicilline
Fleming
1944 Kunstnier
Kolff
1952
Intensive care
Kopenhagen
1953
DNA
Wilkins, Watson, Crick
1955 Hartchirurgie
Mass.Gen.Hospital
1963
Niertransplantatie
Medawar, Murray
1973 CT-scan
Hounsfield
1979
Coronair angioplastiek
Grünzig
1984
Helicobacter pylori
Marshall
1996
Aids triple therapie
HAART
2000
Menselijk genoom
HUGO-project
1941. De internist Willem Kolff ontwikkelde in Kampen de
kunstnier. Cortison en streptomycine kwamen rond 1950
beschikbaar. In 1952 werd na een polio-epidemie in
Kopenhagen de eerste Intensive Care-afdeling opgericht. Sabin
en Salk ontwikkelden het poliovaccin. De introductie van
chloorpromazine bracht in 1954 een revolutionaire verandering
in de behandeling van psychiatrische aandoeningen. In 1955
werd openhartchirurgie mogelijk door de introductie van de
hart-longmachine. In 1957 werden de diagnostische
mogelijkheden sterk vergroot door toepassing van de echografie.
Het werd mogelijk om met flexibele endoscopen in de maag en