Van godshuis naar academisch ziekenhuis | Page 165
Links: Monografie van Dhr. Hoffmans waarin hij zijn proefnemingen met
Röntgen’sche stralen beschrijft. Het manuscript is gedateerd 5 februari 1896.
| Stadbibliotheek Maastricht, Centre Ceramique
Links onder: Röntgenfoto van de hand van de 21-jarige dochter van Dr. Van Kleef
gemaakt door Dr. Hoffmans op 31 januari 1896. | RHCL
Onder: Dr. H.J. Hoffmans (1842 -1925), portret door Henri Goovaerts (1908)
met links afgebeeld de door hem gebruikte röntgenapparatuur. | RHCL, GAM F
163
13752
Hoffmans komt de eer toe dat hij in Nederland als eerste
röntgenfoto’s maakte. Van Kleef was zo onder de indruk van
zijn resultaten dat hij eind 1897 bij de firma Gudendag in
Amsterdam voor 1208 gulden en 73 cent ‘de complete
toestellen voor Röntgen X-stralen’ voor het ziekenhuis
Calvariënberg aanschafte. Duizend gulden betaalde hij uit
eigen beurs, terwijl het Burgerlijk Armbestuur de resterende
208 gulden en 73 cent bijlegde. Bij zijn afscheid in 1904
schonk van Kleef de apparatuur aan het ziekenhuis.
De door Hoffmans in 1896 gebruikte apparatuur is nog
altijd in Maastricht beschikbaar en dankzij de inzet van
enkele technici van de Gemeentelijke Nutsbedrijven
goed geconserveerd gebleven. Dit bood de mogelijkheid
Hoffmans’ proefnemingen uit 1896 te reproduceren en de
destijds gebruikte apparatuur te testen en de resultaten te
vergelijken met die van moderne apparatuur. De resultaten
zijn in 2011 gepubliceerd in het wettenschappelijke
tijdschrift Radiology: Kemerink M, Dierichs DJ, Dierichs
J, Huynen HJM, Wildberger JE, van Engelshoven JMA,
Kemerink GJ. Characteristics of a first-Generation X-Ray
System. Radiology: 2011, 259, 534-539. Twee figuren uit
deze publicatie zijn hieronder beschreven.
Boven: De proefopstelling anno 2010 met links in beeld een 8.4 volts
accu (in plaats van de destijds gebruikte Bunsenbekers), daar achter de
Ruhmkorffinductor om een hoge wisselspanning op te wekken en rechts
een Crookesbuis om Röntgenstraling te genereren (tussen Crookesbuis en
Ruhmkorffinductor bevindt zich een loodglasscherm). Ruhmkorffinductor en
Crookesbuis staan ook afgebeeld op het schilderij van Hoffmans uit 1908
van Henri Govaerts.
Onder: Twee röntgenfoto’s van een hand. De linkerfoto is gemaakt met de
oude apparatuur van Hoffmans en de rechter foto met moderne apparatuur.
De rechter foto is weliswaar van veel betere kwaliteit maar ook de linker
foto toont al veel details van het skelet die tot dat moment nog nooit zo
gezien waren. Bovendien bleek dat de stralingsdosis op de huid met de
oude apparatuur een factor 1500 hoger moest zijn dan wanneer gebruik
gemaakt werd van moderne apparatuur en dat de opnametijd van een
foto destijds ongeveer anderhalf uur was (nu 21 msec). De technologische
verbeteringen van afgelopen eeuw hebben dus niet alleen gezorgd voor veel
betere foto’s maar ook voor een enorme vermindering van de noodzakelijke
stralingsdosis.