6 . 3b
162
‘
Proefnemingen
‘ Proefnemingen Met De Röntgen ’ sche Stralen ’
Met De Röntgen ’ sche Stralen in het Laboratorium der Hoogere Burgerschool te Maastricht ’ was de titel van een brochure die begin februari 1896 bij de uitgeverij Leiter-Nypels te Maastricht verscheen . Dr . Heinrich Joseph Hoffmans ( 1842 -1925) beschreef hierin de tien experimenten met röntgenstralen die hij samen met dr . Lambert van Kleef ( 1846 -1928), directeurgeneesheer van het ziekenhuis Calvariënberg , in het laboratorium van de HBS had uitgevoerd . Het meest opvallende aan het geschrift is het tijdstip van verschijnen : 6 februari 1896 , minder dan zes weken nadat prof . dr . Wilhelm Conrad Röntgen ( 1845-1923 ) zijn ontdekking wereldkundig maakte . Dit geeft aan dat deze ontdekking met een enorme publiciteit gepaard is gegaan , waarschijnlijk omdat de potentiële toepassingen ieders fantasie tartte .
Al op 17 januari 1896 , slechts drie weken na Röntgens publicatie , begonnen Hoffmans en Van Kleef met röntgenstralen te experimenteren . Dat was mogelijk omdat Hoffmans als leraar natuurkunde en directeur van de Hoogere Burgerschool van
Maastricht kon beschikken over een goed geoutilleerd natuurkundig laboratorium en over de benodigde apparatuur om deze stralen op te wekken . Ook had hij ervaring in het gebruik van deze apparatuur , hoewel voor een andere toepassing . Al vanaf het begin van de negentiende eeuw werd veel onderzoek gedaan naar stroomgeleiding door gassen bij een lage druk . Daarbij werd meestal gebruik gemaakt van de zogenoemde buis van Crookes . Dit is een vacuüm getrokken glazen buis waarin een positieve en een negatieve elektrode zijn gemonteerd . Als tussen deze elektrodes een hoge spanning wordt aangebracht , vindt er een elektrische ontlading plaats die loopt van de negatieve naar de positieve pool terwijl de buis oplicht . De kleur van het licht wordt bepaald door het soort gas in de buis . Ook Röntgen deed dit type onderzoek en ontdekte daarbij toevallig dat hierbij een andersoortige straling , door hem X-stralen genoemd , vrijkwam . Ongetwijfeld deed Hoffmans eveneens dit soort experimenten in de klas ter illustratie van zijn onderwijs en zonder te beseffen dat er ook X-stralen gevormd werden . Hij gebruikte daarbij Bunsenbekers als spanningsbron , een Ruhmkorff-inductor om een hoge wisselspanning op te wekken en Crookesbuizen had hij in meerdere configuraties beschikbaar . Hoffmans kon dus , nadat Röntgen zijn vinding wereldkundig gemaakt had , snel aan de slag . Na enkele experimenten met het afbeelden van rijksdaalders en zelfs van een geamputeerde voet maakte hij , samen met dr . Van Kleef , op 28 januari 1896 een eerste röntgenopname van de hand van diens eenentwintigjarige dochter Bertha . Voor de ontwikkeling en reproductie van de fotografische platen riep hij de hulp in van de fotograaf J . van den Eerenbeemt . In bovengenoemde brochure zijn de experimenten die hij deed tot in detail beschreven . Alle apparaten die hij gebruikte evenals de fotografische resultaten zijn bewaard gebleven .