Van godshuis naar academisch ziekenhuis | Page 146

Verder bouwen
aan een burgerlijke
0 gezondheidszorg

6.

144

Inleiding episode 6

I

n de negentiende eeuw kreeg de geneeskunde een nieuwe

Men wilde ook in het lichaam kijken. Hiervoor werden allerlei

wetenschappelijke basis. Hippocrates en Galenus hadden

technische hulpmiddelen ontwikkeld, zoals de stethoscoop

definitief afgedaan en er kwam ruimte voor een

(Laennec, 1819), de laryngoscoop (Bozzini, 1807), de

geneeskunde die was gebaseerd op empirie en statistiek.

ophtalmoscoop (Von Helmholtz, 1850) en de endoscoop

De kliniek werd de plaats van handelen en het lichamelijk

(tweede helft negentiende eeuw). De microscoop, al in de

onderzoek ging een belangrijke rol spelen. Dit onderzoek

zeventiende eeuw beschikbaar (Van Leeuwenhoek), werd

beperkte zich bovendien niet tot de buitenkant van de patiënt.

verfijnd en eveneens bij het doen van onderzoek betrokken.
De doorbraak kwam toen microscopen met achromatische
lenssystemen konden worden geconstrueerd (Beeldsnyder,
1791). Daardoor konden ziekten op cellulair niveau in beeld
gebracht worden (Rudolf Virchow,1858) en zag Robert Koch
(1882) zuurvaste staafjes in het sputum van tuberculose
patiënten. Er kwamen ook apparaten beschikbaar om
fysiologische processen te meten zoals polsslag (Hérisson,
1835), longfunctie (Hutchinson, 1846), temperatuur (von
Bärensprung en Traube, 1850) en bloeddruk (Riva-Rocci, 1896).
De laboratoriumgeneeskunde ontwikkelde zich na 1880 toen
chemische tests beschikbaar kwamen voor onderzoek van bloed
en urine en de radiologie deed haar intrede toen Conrad
Röntgen zijn X-stralen ontdekte (1895).
Dit alles betrof echter alleen diagnostiek, van genezen
was nog geen sprake. Hiertoe deden zich pas nieuwe
mogelijkheden voor na de ontdekking van de etheranesthesie
(Morton, 1846), waardoor operaties beter verdragen werden en
de chirurg nieuwe operatiegebieden kon exploreren. Het aantal
wondinfecties nam daarmee echter snel toe en Lister
veronderstelde in 1867, na de publicaties van Pasteur gelezen
te hebben, dat er iets in de lucht moest zitten waardoor die
ontstekingen veroorzaakt werden. Hij besproeide met succes
het operatiegebied met carbolzuur en introduceerde de
antisepsis in de chirurgie.