Van godshuis naar academisch ziekenhuis | Page 114
4.
112
7 De Illustre School
D
e zonen van de gegoede en katholieke burgers in
Maastricht en omgeving gingen voor het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs naar het
jezuïetencollege, dat vanaf de oprichting in 1575 een goede
naam had. De school telde in de twee eeuwen na de stichting,
met uitzondering van de periode tussen 1639 en 1673 toen de
predikanten, hoogleraren en intellectuelen naar Maastricht.
jezuïeten uit de stad verdreven waren, drie- à vierhonderd
Naast de Nederduits Hervormde Gemeente en een handvol
leerlingen, in de jaren 1610 zelfs vijf- à zeshonderd. Tijdens de
lutheranen ontstond in de stad een protestantse Franstalige
afwezigheid van de jezuïeten in de decennia rond 1650 werd de
geloofsgemeenschap, de Waalse Gemeente. De intocht van
lacune gevuld door de Latijnse Stadsschool, een school die eerst
protestantse Franse intellectuelen zou ook van directe invloed
alleen op papier bestond maar in 1640 nieuw leven werd
zijn op het middelbaar en hoger onderwijs in Maastricht.
ingeblazen. Na de verovering van Maastricht door Frederik
Katholieke studenten uit Maastricht studeerden van
Hendrik in 1632 kregen rooms-katholieken en protestanten
oudsher in Leuven of Keulen. De protestantse elite was voor een
gelijke rechten. Voor de kinderen van de kleine protestantse
academische studie aangewezen op de universiteiten van Leiden,
bestuurs- en garnizoenselite werd in 1636 een gereformeerde
Franeker, Groningen of Utrecht. Om de duur van de kostbare
Latijnse School opgericht, maar deze leidde een moeizaam
universitaire studie te bekorten en ook om de overgang voor de
bestaan. De financiering ervan was geruime tijd een groot
jonge studenten vanuit de provincie naar de universiteit minder
probleem en de gereformeerde elite stuurde haar kinderen
riskant te maken, werd in meerdere steden een pre-universitaire
liever naar de prestigieuze jezuïetenschool en haar vervangster
opleiding gecreëerd in zogenoemde Illustre Scholen. Een Illustre
de Latijnse Stadsschool.
School of Illuster Gymnasium was niets anders dan een
De protestantse gemeenschap in Maastricht kreeg een
tweejarige bovenbouw bij een Latijnse School, waarin
impuls toen de Franse vorst Lodewijk XIV de volgelingen van
voorbereidend universitair onderwijs werd gegeven door
Calvijn in zijn land, de hugenoten, na een halve eeuw relatieve
professoren in de theologie, filosofie en oude talen. In 1683
godsdienstvrijheid begon te vervolgen. Vanaf 1660 trok een
werd ook in Maastricht een Illustre School opgericht als
groeiende stroom hugenoten naar de tolerante Republiek, een
bovenbouw van de gereformeerde Latijnse School. De school
stroom die zijn hoogtepunt bereikte toen in 1685 de hugenoten
was gevestigd aan de Kapoenstraat. Voor de academische
in Frankrijk tot ongewenste personen werden verklaard.
plechtigheden ging men naar de Sint-Janskerk. De Illustre School
Maastricht, waar katholieken en protestanten gelijke rechten
begon met drie hoogleraren, een voor godgeleerdheid, een voor
hadden, trok ook een stroom protestantse vluchtelingen aan.
wijsbegeerte en een voor welsprekendheid en oude talen. De
De sluiting van de protestantse academie in het Noord-Franse
eerste hoogleraren waren allen afkomstig uit Sedan. Lange tijd
Sedan, het intellectuele centrum van de hugenoten, bracht in de
was het opleiden van predikanten het belangrijkste doel. Onder
laatste decennia van de zeventiende eeuw enige tientallen
de eerste hoogleraren bevond zich ook Jean Barthelemy,