Van godshuis naar academisch ziekenhuis | Page 111
Links: Medicinae doctor. | Lithografie Le Médecin Ministre van Jacot naar een schilderij van
Claude Jacquand 1842
Links onder: Het aanprijzen van geneesmiddelen op de medische markt.
| Ets David Deuchar (1743 -1808)
109
Rechts: De kwakzalver. | Ets van Adriaen van Ostade (1610 -1685)
onderdeel van het dagelijkse bestaan. Geneeskundige
behandeling vond plaats in de winkel van de chirurgijn, op de
markt, en vooral aan huis. Het concept van ziekenhuisopname
voor de behandeling van een ziekte was voor de burgers nog
onbekend. De opname in een van de gasthuizen was veelal een
teken van de naderende dood, waarbij de grens tussen
armenzorg en ziekenzorg maar betrekkelijk was. Dat soldaten,
vaak ver van huis, voor de behandeling van inwendige en
chirurgische aandoeningen werden opgenomen in het militair
hospitaal was een duidelijke uitzondering.
De ‘officiële’ geneeskunde werd bedreven door
medicinae doctores, chirurgijns en apothekers. Voor het arme
deel van de bevolking was deze geneeskunde nauwelijks
actief waren als handelaar of wollenstoffenproducent.
toegankelijk. Zij zochten eerste medische hulp bij de
Chirurgijns combineerden hun geneeskundige activiteiten met
volksgeneeskunde van ervaren familieleden of buren. Een groot
het barbiersvak.
deel van de geneeskunde speelde zich af op de ’medische
Tussen de medicinae doctores en de chirurgijns
markt’ van kwakzalvers, kruidenvrouwtjes, verkopers van
bestond een duidelijke taakverdeling. De doctores waren voor
wondermiddelen en een heel scala van nog andere onbevoegde
de inwendige ziekten en de inwendige geneesmiddelen, de
genezers. Tijdens de jaarmarkten werden ‘rondreizende
chirurgijns voor het handwerk van opereren, aderlaten,
meesters’ toegelaten om hun specialisme van steensnijden of
purgeren en het aanleggen van uitwendige verbanden, zalven en
oogsteken uit te oefenen.
smeersels. De medicinae doctores waren opgeleid en meestal
Het toezicht op dit gehele medische spectrum was in
gepromoveerd aan de universiteit van Leiden of Utrecht of aan
handen van het stadsbestuur, de Indivieze Raad. Deze nam
een van de nabije buitenlandse universiteiten in Leuven en
besluiten over de toelating van geneeskundigen, vergunningen
Keulen. Het was overigens niet ongebruikelijk om voorafgaand
voor apotheken of aanwijzingen voor de openbare
aan de universitaire opleiding een propedeutische opleiding in
gezondheidszorg. In de periode 1710 -1760 werden in
de humaniora en de anatomie te volgen aan een Illustre School.
Maastricht 36 medicinae doctores, zeventien chirurgijns en
Ook de Maastrichtse llustre School heeft daarin een rol
dertien apothekers toegelaten. Hiervoor werd de bul, de
gespeeld. Medicinae doctores legden bij hun meer welgestelde
promotie of het chirurgijnsmeesterdiploma door het
clientèle visite aan huis af. De behandelmogelijkheden waren
stadsbestuur gecontroleerd. Dat betekende overigens niet dat
overigens beperkt tot het voorschrijven van vooral op kruiden
iedereen die werd toegelaten ook actief was in de medische
gebaseerde geneesmiddelen, of van aderlating of purgeren. Dit
praktijk. Van een aantal medische doctoren is bekend dat zij
laatste lieten zij doen door een chirurgijn. Doctores waren