MEĐURATNA ARHITEKTURA BEOGRADA:
čenom nadstrešnicom. Takođe, dekorativniji
venac nad arhitravnom gredom je ublažio
strogost, ali i pojačao monumentalnost izraza
ove veoma zanimljive zgrade.
Kuća Makdanjel, kasnije Nemačka ambasada,
danas Helenski fond za kulturu u Beogradu –
Projektant zgrade je Nikolaj Krasnov. Nalazi se
na regulacionoj liniji ulice Kneza Miloša br. 14,
blizu raskrsnice sa ulicom kralja Milana. Objekat
karakterišu lepe proporcije (gde su bokovi
prema centralnom motivu A:B:A u odnosu
2:3:2, što je odnos zlatnog preseka), zatim lep
kontrast koncentrisane i probrane ornamentike
u odnosu na osnovna bezornamentalna polja
fasade. Centralni motiv odiše izrazom u ampir
stilu. Blagi tonovi boja fasade takođe doprinose
povoljnom estetskom utisku. Opšti izraz se može
kvalifikovati kao pozni klasicizam, sa primesama
akademizma.
Ruski dom
Vrhovni kasacioni sud
In addition to most popular
buildings and urban spaces
important for tourism of Belgrade, such as
the National Assembly, Kalemegdan, Knez
Mihailova Street and the complex of
palaces, there are many beautiful buildings
that we need to give importance to so their
undeniable beauty could attract the attention of visitors. The tourist offer of the city
could be enriched by focusing on its most
representative buildings, built between the
two world wars. This time we pay attention to the monumental buildings in the
style of the renewed classicism, made on
the wave of the former European trend.
Some of these buildings are the Serbian
Archives, the White Palace, the University
Library, the Russian Home, the Army
Headquarters Palace and many others.
78126 TURISTIČKI SVET
Studentski dom „Kralj Aleksandar I“ u Beogradu – Izgrađen je 1931. godine, a kao potpisani projektanti vode se Đorđe Kovaljski i Bož.
M. (Ž) Miladinović. Objekat se nalazi u širem
centru Beograda – omeđen je ulicama Kraljice
Marije, Bulevarom kralja Aleksandra i Studentskim parkom. To je jedna od najelegantnijih
zgrada u Beogradu; odmerenost, monumentalnost i profinjena dekoracija, na dobro lociranim
tačkama fasade, čine ovu kompoziciju veoma
harmoničnom; dodatni kvalitet je postignut
prelepim Studentskim parkom, koji sa ovim
domom, čini jednu od najlepših urbanih celina
Beograda.
Osim navedenih, postoji još nekoliko objekata iz
ove grupe koje vredi pomenuti: Poljoprivredni
fakultet u Zemunu, Poreska uprava Ministarstva
finansija – filijala Zemun, Filološki fakultet,
Građanska štedionica, Kapela Svetih Vračeva
Kozme i Damjana u Beogradu.
NAJVIŠI NIVO RUSKOG AMPIRA
Za istoriju arhitekture Beograda je veoma zanimljiva valorizacija novog talasa klasicima, koji
se događao u Kraljevini Jugoslaviji. Obnovljeni
klasicizam je zajedno sa akademizmom u tom
vremenskom periodu činio preovlađujući pristup. Ovakvu poziciju, koja je za sobom ostavila
objekte na glavnim repernim mestima svih većih
gradova Srbije i po kvantitetu gradnje, sigurno
može da zahvali političkoj podršci vladajućih
struktura. U realizaciji ideja obnovljenog klasicizma, sa projektantske strane, naša zemlja je
oktobar / novembar 2016
imala sreću da primi ruske arhitekte koji su
izbegli ispred oktobarske revolucije i položajem i
značajem koji su dobili, donekle ublaži životne
nevolje sa kojima su se susreli. Oni su to svojim
pregalačkim radom, talentom i erudicijom koje
su poneli, sa pretežno petrogradskih škola,
uzvratili, a kao rezultat imamo objekte najvišeg
nivoa ruskog ampira na najviđenijim i najznačajnijim objektima domaće arhitekture. Širina poteza, disciplinovanost u strukturalizaciji
kompozicije, od globalne postavke do najsitnijih
detalja, u velikoj meri su postavili nove standarde
u domaćoj arhitekturi.
Na žalost, tako visoko podignuti standardi
klasičnog projektovanja nisu imali svoje kasnije
pobornike, s obzirom da se klima promenila i da
su umetničko-projektantski tokovi otišli u potpuno drugom smeru. Međutim, greška bi bila
ukoliko bismo obnovljeni klasicizam povezali
samo sa ruskim arhitektima. Domaći projektanti, drugačijeg obrazovanja i senzibiliteta,
takođe su ostavili kapitalne objekte klasicizma za
sobom, a značaj koji im je dat govori o tome da
želja vladajućih krugova nije bila da ih marginalizuje. Možda najznačajnije delo domaćeg klasicizma dvadesetog veka, Ministarstvo saobraćaja (danas CIP i Uprava železnica), upravo je
produkt ovdašnjeg miljea.
ZGRADE KOJE OSLIKAVAJU DUH NARODA
Verovatno nije sasvim slučajno da su ova dela u
vidu zgrada državnih ustanova reprezentovala
lik sredine u kojoj su nastali – čvrstina, monumentalnost, ali i bogatija retorika ornamenata
(koja je karakteristična za pozni klasicizam) na
najbolji način odslikavaju duh naroda u čijoj sredini su ponikli. Marginalizovanje regionalnih
uticaja, karakteristično za ovaj stil, ovaplotilo je i
ideje nadnacionalne države u kojoj su nastale.
Iz pregleda koji smo napravili, možemo
zaključiti da privlačnost našeg glavnog grada
čine, pored ostalog, njegovi najistaknutiji objekti
i mnoštvo zgrada prve polovine dvadesetog
veka, koji su mu dali lice kakvo pamtimo i po
kome je prepoznatljiv. Na nama je da to lice
grada bude vidljivije, da zgrade koje odišu
monumentalnošću, elegancijom lepih proporcija i odmerenošću izraza osvetlimo i posetiocima naše prestonice predstavimo u najlepšem
svetlu. Tako će i grad dobiti značaj na turističkoj
mapi Evrope koji mu pripada, a koji je veći od
sadašnjeg.
Dr Goran Polovina
Foto: Iz arhive autora