ø £< ä + ã +
uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ dü + düÿè ‹ ˝À ˇø £ ∫s ¡+‘· q dü + Á | ü < ëj · TeTT +~. ø ±\+ m +‘· eTT +< äT≈ £ î > $ ∑ T + ∫Hê y˚ < , ä y˚ < ë +‘· ‘·‘· « Ô ∫ +‘· q eTq < ˚X¯ + ˝À dæús ¡+>± Á | üuÛ≤e + Á | üdü ]+| ü # ˚dü ÷ ÔH˚ ñ +~. y˚ \ dü + e ‘·‡ sê \ T >± eTq≈ î £ ‘* Ó dæq #·] Á ‘· ˝À uÛ≤s rj ¡ T· düe ÷»+ ˝À n ~ > ∑D ‘·+ Á ‘· e ´ edüú nsTTHê ,
sê #·] ø £| ü ⁄ e ´ edüú nsTTHê bÕ \ q ìs ¡ T | üÁ < äe +>± n + fÒ kÕ +| òæTø £, < Ûë ] àø £, HÓ ’‹ ø £, Ä < äs ¡ ÙeTVæ≤ ‘·+>± Á | üe ]*¢ Ô q | ü� & É˝≤ ¢ nø ÿ £ & É ˇø £ Ä # ês T ¡ ´& ÉT , uÀ < ä≈ Û î £ & ÉT , ‘·‘· Ô « y˚ ‘· Ô bÕ \ ø £ esêZìï ø ± bÕ & ÉT ‘·÷ sêe≥ + ø £ q | ü & ÉT ‘· T +~. sêe ÷ j · TD ø ±\+ qT + ∫ , eTVü ‰ uÛ≤s ¡‘· Ç ‹ Vü ‰ dü ø ±\+ qT + ∫ á Ä # ês ¡´‘· Ô «+ qT ‹¬ øø £ ÿ ‘·÷ ñ +& É≥ + Äj ·÷ ø ± ˝≤ \ sê #·] ø £| ü ⁄ düTdæú ‹ ì Á | üuÛ≤ $‘·+ # ˚dü ÷ ÔH˚ ñ +~. leTÁ < ëe ÷ j · TD + ø ±\+ ˝À e • wü˜ , $ XÊ «$ TÁ ‘· T \ T s ¡| òüTTe + X¯ #·] Á ‘· qT dü + s ¡ øÏå +# ês ¡ T . eTVü ‰ uÛ≤s ¡‘· ø ±\+ ˝À yê ´ düeTVü≤ ] ¸ , ; Ûwüßà & ÉT Äj ·÷ e + XÊ \ < Ûäs ¡ à | ü ] bÕ \ q≈ £ î Á < äwü º ˝ …’ e ÷ s ¡ Z < äs ¡ Ùø £‘·«+ eVæ≤ +# ês ¡ T .
> ∑ & ç∫q düVü≤ÁkÕu≤ ›\, X¯ ‘ êu≤ ›\ uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ #·] Á ‘· ˝À ª Äs ¡ T dü « s ¡ í | üÁ ‘ ê \ Tμ nH˚ $ X ‚¢ wüD yê ´ U≤ ´ q + ˝À Á | üeTTK < ˚X¯uÛÑ≈ £ îÔ & ÉT $ Hêj · Tø £ < ëyÓ ÷< äs ¡ kÕesêÿsY , eTÚs ¡´ kÕÁe ÷»´ nCÒj · T #·] Á ‘· | ü < ∏ä ìπs › X¯≈ £ î & ÉT Äs ¡´ # êD≈ £ î ´& Éì dæ < ë∆ + r ø £]+# ês T ¡ . á Äs T ¡ | üÁ ‘ ê \ $ es DqT ¡ düeTø ±© q kÕVæ≤ ‘·´ y˚Ts ¡ Te ⁄ | ü ⁄ ≥ º| ü ] Ô Hêsêj · TD≤ # ês ¡ T ´\ T m +‘ √ ÄdüøÏÔø £ s ¡+>±, #· ø £ ÿ >± ‘ Ó \ T > ∑T˝À # ÓbÕŒs ¡ T .
# Û · Á ‘·| ü ‹ • yêJ eTVü ‰ sêE #·] Á ‘· @$ T { Ï ? düeTs ¡ ú sêeT < ëdükÕ «$ T sê » ˙ ‹ Á | üuÀ < Ûä + e \¢ H˚ ø ±< äT • yêJ s D˙ ¡ ‹ ˝À ÁbÕ ‘·' düàs D ¡ j ° TT · & Éj ·÷´& ÉT . C≤rj T · uÛ≤e Áù |]‘· T˝ q ’… uÛ≤s rj ¡ TT · \ ≈ î £ $< ë ´ s D ¡ ´ kÕ «$ T e \¢ H˚ ø £< ë $» j Tq · > ∑s ¡ kÕÁe ÷»´ kÕú | üq + »]–+~. nø £ ÿqï , e ÷< äqï \ T sê » ˙ ‹ ˝À $< ÛäT \ T ø ± e≥y˚Tø ± ø £ Væ≤ +< ä ÷ dü + Á | ü < ëj · T , dü + düÿè ‹ | ü ] ø £ å≈ £ î \ T ≈ £ L & Ü nì ìqï yÓTTqï { Ï #·] Á ‘· # Ó | ü ⁄‘· T +~. kÕ «$ T » j˚T + Á < ä düs ¡ dü «‹ ≈ £ L & Ü Ä ø√e˝Àπø ekÕÔs ¡ T .
˝Àø e £ ÷ q ´ u≤ \> +>±< ∑ äs Û ¡ ‹\ ø˘ eTVü ‰ X¯j TT · & ÉT uÛÑ > ∑eBZ ‘· Á | üuÀ < Ûä + ø £ s ¡ à e ÷ sêZqTcÕ˜qy˚T nì $ X¯Bø £]+# ês T ¡ . Äj Tq · Ç +& Ü \ J (| ⁄ ü sê Væ≤ +< ÷ ä dü + düÿè ‹) ˝À y˚Ts ¡ T • Ks ¡+ e +{ Ïyês ¡ T . ^ ‘ ê s Vü≤dü ¡ ´+ e +{ Ï Á > +< ∑ + ä ∏ Ä < äTìø Û £ ø ±\+ ˝À Væ≤ +< ÷ ä ‘·‘· Ô « XÊg bÕs ¡ e ÷´ ìï $ e ]+#·> ∑ \~ Ç + ø = ø £{ Ï ˝Ò < äT . á ø £ q | ü & ÉT ‘· Tqï »> ∑ ‘· TÔ »> ∑BX¯ « s ¡ T & ç $ es ¡ Ô Á | üø ± X¯qy˚T ø ± ã { º Ï »>‘ ∑ ´ ˚ y˚ Á | < ü Ûëq +>± ^ ‘ êXÊg + uÀ ~ ÛdüTÔ +< äì ˝Àø £ e ÷ qT ´& ç ìwüÿs ¡ ¸ .
» j˚T + Á < ä düs ¡ dü « r kÕ «$ T ‘ √ ñ˝≤ ¢ dü Á | üeè ‹ Ô˝À ª ∫qïkÕ «$ T yês ¡ Tμ n + ≥ ÷ @< √ Á | üdüøÏÔ ‘ Ó # êÃqT . n | ü� & ÉT Ä kÕ «$ T qe ⁄«‘·÷ ª ∫qï , ô |< ä › | ü ]> ∑Dq n ~ ø ±< äT kÕ « MT ‘ Ó \ T > ∑T˝À ∫qï + n + fÒ ã +>± s ¡ T m ‘· TÔ ‘·÷¬> > ∑T ]–+» Á | üe ÷ D + μ nHêïs ¡ T . n < ˚ Hê Ä +‘· s ¡´+ ø ± uÀ \ T nHêïH˚qT . n | ü� & ÉT kÕ «$ T ã +>± s ¡ T eHÓï ‘ √ yÓT ] dæb˛ ‘·÷ | ü < ëï \ Tπ > fi¯fl øöe ÷ s ¡ kÕ «$ T e ÷ ≥ \ ≈ £ î » j˚T + Á < ä düs ¡ dü « r | üø £| üø £ qyê « s ¡ T .
düe ÷ C≤ìï ø ± bÕ & ÉTø√e≥y˚T < ˚X¯ dü + düÿè ‹ dü + s ¡ ø £ åD≈ £ î , eT ‘· ìwü˜≈ £ î , y˚ \ dü + e ‘·‡ sê \ | üs ¡+| üsê > ∑ ‘· #·‘· T ]«< ä | ü ⁄ s ¡ TcÕs ¡ ú dü + j · T >¥ jÓ ÷>± ìøÏ ÁbÕ ‹| ü ~ ø £ nì kÕ «$ T » j˚T + Á < ä düs ¡ dü «‹ ÄX¯ + dü . 60 dü + e ‘·‡ sê \ ‘· q J $‘·+ ˝À Bìì kÕ «$ T \ ø £ å ´+ # ˚düT≈ £ îHêïs ¡ T . 1970˝À ø £+ ∫ | üs ¡ e ÷# ês ¡ T ´\ T U …’ s ¡‘ êu≤ < é˝À $& ç ~ # ˚dæq | ü� & ÉT H˚qT Hê ‘·*¢< ä + Á & ÉT \ # ˚ ‘· yê ] bÕ < ä | üP », ìs ¡«] Ô +| ü # ˚j · T > ∑ *>± qT . n ~ Hê J $‘·+ ˝À >=| üŒ n < äèwü º+. ø £+ ∫˝À ≈ £ L & É ˇø £ kÕ ] |” sƒêìï < ä ] Ù +# êqT . nqï≥T ¢ bı < äT › ≥ ÷] qT + ∫ ø = Hêïfi¯ófl yÓ \ Te & É ¶ ª ø ± eTø√ { Ïμ | üÁ ‹ ø £ ≈ £ î | ü ⁄ ≥ º| ü ] Ô Hêsêj · TD≤ # ês ¡ T ´\ T dü + bÕ < ä≈ £ î \ T . 18,19 dü + e ‘·‡ sê \ j · Te « q + ˝ÀH˚ kÕ «$ T
` & ܈ˆ nøÏÿsêE s ¡ e ÷| ü ‹ sêe ⁄
» j˚T + Á < ä düs dü ¡ «‹ düHê ´ kÕÁXēT d ”« ø ± s ¡+ # ˚dæ jÓ ÷> ∑ | ü≥ º HêeT < Ûës ¡ D # ˚XÊs ¡ T . | üPsê « ÁX¯eT + ˝À Äj · Tq eTVü ‰< ˚e düTÁãVü≤àDT ´\ T . es Ôe ¡ ÷ q ø ±\+ ˝À ø £+ ∫ | üs ¡ e ÷# ês ¡ T ´\ T . »> ∑ < äTZs ¡ Te ⁄ dü + Á | ü < ëj ·÷ ìøÏ Äj · Tq s ¡‘· ïB | ü +.
H˚qT n | ü� & É | ü� & ÉT ø £+ ∫ ø ± eTø√ { Ï |” sƒ ¡ | üs ¡ e ÷# ês ¡ T ´\ T , Äj · Tq dü + Á | ü < ëj · T | üs ¡+| üs q ¡ +‘· s ¡ kÕ « eTT \ ø £< \ ä ∏ T $+ ≥ ÷ e # êÃqT . | ü ~, | ü ~ ùV≤qT kÕs ¡ T ¢ < ä ] Ù +#· T≈ £ îHêïqT ≈ £ L & Ü . | üs e ¡ ÷# ês T ¡ ´\‘ √ »+ ≈ î £ >=+ ≈ î £ \ T ˝Ò≈ î £ +& Ü n ~ Ûø £ Á | üdü +> ∑ + ≈ £ L & Ü # ˚XÊqT . yÓTT≥ º yÓTT < ä { ÏkÕ ] 1968˝À kÕ «$ Tyês ¡ T dæøÏ + Á < ëu≤ < é ø £ e ⁄‘ ê yê ] dü « sê »´ ì \ j · T + ˝À ãdü # ˚dæq | ü� & ÉT < ä ] Ù +# êqT . n | ü� & ÉT » j˚T + Á < ä düs ¡ dü « r kÕ «$ T ñ ‘· Ôsê ~ Ûø ±]. ø £\÷¢] düTÁãVü≤àD ´ BøÏå ‘· T \ T , Äj · Tq k˛ < äs ¡ T & ÉT Ms ¡ uÛÑÁ < äXÊÁdæÔ ø £+ ∫ø ± eTø√ { Ï |” sƒ ¡ nqT > ∑èV ” ≤ ‘· T \ T . düTÁãVü≤àD ´ BøÏå ‘· T \ T ‘· eT > ∑Ts ¡ T nq +‘· s ¡ ø £ èbÕ \ Vü≤ ] ì , Äj · Tq kı +‘· Á | ü ‹ ì eT < Ûä ´ eT < Ûä ´ ˝À ‘ Ó \¢ ø ±–‘ ê \ T ≈ £ L ] à Hê≈ £ î < äj · T # ˚XÊs ¡ T . Ç ~ dü + düÿè ‘· uÛ≤wü˝À >=| üŒ > ∑Ts TdüTÔ ¡ ‹ ø ± e ´+. Ç +< äT˝À | üs ¡ e ÷# ês ¡ T ´\ > ∑T ]+ ∫ , yê ] ‘· s ¡ Tyê ‘· |” sƒê ~ Ûs√Vü≤D # ˚j ·÷*‡ q » j˚T + Á < ä düs dü ¡ « r > ÷] ∑ à mH√ï $ X cÕ ‚ \ THêïsTT . | üs e ¡ ÷# ês T ¡ ´\ T ÄÁs ø ›¡ s £ TD≤ ¡ Vü≤è < äj · T dü + XÀ _ Û ‘· Áù | eTeT ÷ s ¡ TÔ \ T ø ±>±, kÕ «$ T Cj˚T + Á < ä düs dü ¡ « r ì ‘·´ ìs ¡+‘· s ¡ ñ ‘ ê ‡ Vü≤ k˛ \¢ dæ ‘· dæà ‘ ê < äs ¡ e < äq \ T . ˇø £ kÕ ] yê ] | ü ]#· j ·÷< äèwü º+ bı +~‘ ˚ s√p ø = ìï y˚ \ eT +~ yê ] ì < ä ] Ùdü ÷ Ô e∫ÃHê , ‘· eT < ä ] # ˚ ] | ü ]#· j · T uÛ≤ > ∑ ´+ bı +~ q yê ] ù | s T ¡ ≈ L £ & Ü Ä ‘· s Tyê ¡ ‘· ø ±\+ ˝À > ∑T ] +#·> Ô \ ∑ yês ¡ T . Ç ~ Hê kÕ « qTuÛÑe +. ø s £ ¡÷ ï \ T˝À 1983˝À Cj˚T + Á < ä düs dü ¡ « r kÕ «$ T nq +‘· s ¡ |” sƒê ~ Û | ü ‹ X¯ + ø £ s ¡ » j˚T + Á < ä düs ¡ dü « r kÕ «$ T ‘ √ ø £* dæ ô |< ä › kÕ «$ T # ê ‘· Tsêà ´ dü «+ ìs ¡« Væ≤ +# ês ¡ T . ‘· T +> ∑uÛÑÁ < ä q ~ ˝À yê ] kÕïHê \ T , | üP »\ T < ä ] Ù +# ˚ uÛ≤ > ∑ ´+ Hê≈ £ î ø £*–+~. Ä ‘· s ¡ Tyê ‘· eT∞fl ø £ s ¡÷ ï \ T düMT | ü + ˝ÀH˚ ø ± oãT > ∑Z nH˚ # √≥ yê ] ì < ä ] Ù +# êqT . n | ü� & ÉT Hê≈ £ î | üs ¡ e ÷# ês ¡ T ´\ düìï ~ Û düTe ÷ s ¡ T 45 ì $ TcÕ \ T \_ Û + ∫ +~. » j˚T + Á < ä düs ¡ dü « r kÕ «$ T ‘ √ ñ˝≤ ¢ dü Á | üeè ‹ Ô˝À ª ∫qïkÕ «$ T yês ¡ Tμ n + ≥ ÷ @< √ Á | üdüøÏÔ ‘ Ó # êÃqT . n | ü� & ÉT Ä kÕ «$ T qe ⁄«‘·÷ ª ∫qï , ô |< ä › | ]> ü ∑Dq n ~ ø ±< äT kÕ « MT ‘\ Ó T > ∑T˝À ∫qï + n + fÒ ã +>± s T ¡ m ‘· TÔ ‘·÷¬> > ∑T ]–+» Á | üe ÷ D + μ nHêïs T ¡ . n < ˚ Hê Ä +‘· s ¡´+ ø ± uÀ \ T nHêïH˚qT . n | ü� & ÉT kÕ «$ T ã +>± s T ¡ eHÓï ‘ √ yÓT ] dæb˛ ‘·÷ | < ü ëï \ Tπ > fi¯fl øöe ÷ s kÕ ¡ «$ T e ÷ ≥ \ ≈ î £ » j˚T + Á < ä düs dü ¡ « r | üø £| üø £ qyê « s ¡ T . Ç ~ ‘·\#· T≈ £ îqï | ü� & É˝≤ ¢ Hê J $‘ êìøÏ ≈ £ L & Ü Á | üyÓ ÷< ëeVü≤yÓTÆq n < äèwü º+ @< √ ñ +< äì | ædüTÔ +~.
�
16 @ Á | æ˝Ÿ , 2018 9