C≤rj · T +
` r ¬>\
# Hê ’ Ó ‘ √ b˛ * ùdÔ uÛ≤s ¡‘ Y | Á üj T · ‘ êï \ T ‘· ≈ îÿy˚ £ . # Hê ’ Ó mH√ï z & Éπse ⁄\ qT © E≈ £ î rdüT≈ £ î +~. á $ wüj · T + ˝À # Ó ’ HêqT n ~ Û > ∑ $ T +# ê \+ fÒ uÛ≤s ¡‘ Y ‘· q Á | üj · T ‘ êï \ T eTTeTàs ¡+ # ˚j ·÷*. Ç | üŒ { Ïπø uÛ≤s ¡‘ Y # ê˝≤ $\ TyÓ ’ q ø ± ˝≤ìï ø√˝ÀŒsTT +~. yÓ ÷~ # Ó ’ HêqT ì \ Te ]+#·& ÜìøÏ nìï Á | üj · T ‘ êï \ T # ˚düTÔHêïs ¡ T . # êãVü ‰ sY˝À eTq | Á üy˚X¯ + ˇø £ eT + ∫ | Á üj T · ‘· ï +. uÛ≤s ¡‘ Y á $ wüj · T + ˝À eT ]+‘· eTT +< äT≈ £ î kÕ >±*.
uÛÖ > √ [ ø £ | üs ¡+>± qT , eP ´ Vü ‰‘· àø £+>± qT Ç +& √ | üdæ | òæø˘ ÁbÕ +‘·+ ˝À uÛ≤s ¡‘ Y Á | ü < Ûëq bÕÁ ‘· b˛wæk˛Ô +~. ‘·÷ s ¡ TŒ ÄÁ | òæø ±, | ü • ÃeT Ädæj ·÷, Væ≤ +< ä ÷ eTVü ‰ düeTTÁ < ä +, | ü • ÃeT | üdæ | òæø˘ eTVü ‰ düeTTÁ < ä + eT ] j · TT ‘·÷ s ¡ TŒ Ädæj ·÷ < ˚XÊ \ T »\ e ÷ sêZ \‘ √ nqTdü +< ÛëqyÓTÆ ñHêïsTT .
Ç +& √ ` | üdæ | òæø˘
> ∑Ts ¡ TÁ |”‘ Y KTsêHê ‘ êqT sêdæq ˇø £ yê ´ dü +
ª Security of Sea Lines : Prospects for
India-Japan cooperationμ ˝À ª Ç +& √ ` | üdæ | òæø˘μ | ü < ëìï yÓTT < ä { ÏkÕ ] ñ | üjÓ ÷–+# ê & ÉT . 2007˝À uÛ≤s ¡‘ Y bÕs ¡¢ yÓT +{ Ÿ˝À e ÷{ ≤ ¢& çq » bÕHé n ~ ÛH˚ ‘· wæ + CÀ nuÒ ª Ç +& √ | üdæ | òæø˘ | ü < ëìï eTs√kÕ ] ñ | üjÓ ÷–+ ∫ < ëìì Áø eTã £ < + ∆ ä # ˚XÊ & ÉT . 2011˝À eTq < ˚X¯ + ˝À á | ü < ä + yê & ÉTø £ ˝ÀøÏ
d ” ôw˝Ÿ ‡ ˝À yÓ ÷~ e∫à +~. Ä ‘· s ¡ Tyê ‘· ø ±\+ ˝À n + fÒ 2013˝À á | ü < ëìï uÛ≤s ¡‘ Y , » bÕHé , nyÓT ] ø ±, ÄÁùd º* j ·÷ < ˚XÊ \ T n ~ Ûø ±] ø £ Á | üe ÷ D | üÁ ‘·+>± Á | üø £{ +# Ï êsTT .
# Ó ’ Hê m | ü ⁄ Œ & Ó ’ Hê ª Ädæj · THé` | òüdæ | òæø˘μ | ü < ëìï ª Ç +& √` | üdæ ò | æø˘μ ò >± H˚ uÛ≤ $+# ~. ˚ 2017˝À uÛ≤s ¡‘,
Y nyÓT ] ø ±\ T Ç +& √ | òüdæ | òæø˘ dü + j · TTø £ Ô Á | üø £ ≥qô |’ dü +‘· ø ±\ T # ˚XÊsTT . Çø £ Ä ‘· sê «‘· Ädæj ·÷ | üdæ ò | æø˘ ò | < ü + ä yê & Ée \ dæq Á | ‹# ü √≥ ª Ç +& √` | üdæ ò | æø˘μ ò | < ü + ä ñ | üjÓ ÷–+#·& É + yÓTT < ä˝ …’+~. ª The Quadμ | ü ⁄ qs ¡ T < ä∆s ¡ D nj˚T ´ ø =~› s√E \ eTT +< ˚ nyÓT ] ø ± ø ± s ¡´<] ä Ù sø˘ ¬ ‡ { Ï˝ s … ¡‡ Hé e ÷{ ≤ ¢& ÉT ‘·÷ á ÁbÕ +‘ êìï ª Ç +& √` | üdæ ò | æø˘μ ò ÁbÕ +‘·+>± ù | s = ÿHêï & ÉT . á < ˚XÊ \ T eP ´ Vü ‰‘· àø £+>± # Hê ’ Ó ÁbÕeTTU≤ ´ ìï ‘·– Zdü ÷ Ô uÛ≤s ¡‘ Y≈ î£ ÁbÕ < Ûëq ´+ Çe « kÕ >± sTT .
ª Ç +& √` | òüdæ | òæø˘μ nì | ü < ˚ | ü < ˚ Á | ükÕÔ $+#·& É +
e \¢ kÕ « uÛ≤ $ ø £+>± H˚ á rs ¡ ÁbÕ +‘·+ ˝À uÛ≤s ¡‘ Y ÁbÕ < Ûëq ´+ ô | s ¡ T > ∑T ‘· T +~. 1947≈ £ î eTT +< äT ª> ∑˝ŸŒ ¤ Ä | òt @& ÓHéμ qT +& ç eT \ ø ± ÿ N * ø £ es ¡ ≈ £ î Á _{ Ïwt Ç +& çj ·÷ Hê $ ø ±< äfi¯y˚T s ¡ ø £ åD uÛ≤s ¡+ eVæ≤ +# ˚ ~. uÛ≤s ¡‘ Y≈ î £ kÕ «‘·+ Á ‘·´+ e∫Ãq ‘· sê «‘· ≈ L £ & Ü Á _{ Ïwt Á | üuÛÑT ‘·« y˚T 1968 dü + e ‘·‡ s ¡+ es ¡ ≈ £ î ‘·÷ s ¡ TŒ dü ÷ j TCŸ · es ≈ ¡ î £ rs ÁbÕ ¡ +‘· s ø ¡ åD £ # ˚ùd ~. HÓeTà ~>± á ÁbÕ +‘ ê \ ˝À uÛ≤s ¡‘ Y ‘· q > ∑d ” Ô HÍø ±< äfi≤ìï n _ Ûeè ~ ∆ | üs ¡ ∫ +~. uÛ≤s ¡‘ Y HÓ ’ dü ] Zø £ dü « s ¡÷| ü + Hê $ ø ±< äfi¯ s ¡ ø £ åD≈ £ î nqT≈ £ L \+>± ñ +& ˚ ~. ø ± ì uÛ≤s ¡‘ Y Indian Ocean Region ( IOR ) ˝À m +‘·>± #=#· TÃø = ìb˛yê˝À n +‘·>± #=#· TÃ≈ £ îb˛˝Ò < äT . < ëìe \¢ uÛ≤s ¡‘ Y yêDÏ »´ | üs ¡+>± q ÷ yÓqø £ ã & çb˛sTT +~. eTs√yÓ ’| ü ⁄ ÁbòÕHé ‡, s ¡ cÕ ´\ T rs ¡ ÁbÕ +‘ ê \ qT ñ | üjÓ ÷–+#· Tø = ì m ~>± sTT . ø ± ì uÛ≤s ¡‘ Y eTT +< ä & ÉT > ∑T y˚j · T˝Ò < äT .
# Ó ’ Hê < ä ÷ ≈ £ î & ÉT
Çø £ # Hê ’ Ó IOR ˝À ‘· q ÁbÕã˝≤ ´ ìï ô |+#· T≈ îH˚ £ ~ X¯˝À bÕe ⁄\ T ø £< äT | ü ⁄‘ √ +~. # Ó ’ Hê ‘· q Á | ü < Ûëq uÛÑ ÷$ T qT +& ç düT & ÜHé πse ⁄ es ¡ ≈ £ î ª# Ó ’ Hê eTT ‘ ê ´\ Vü ‰ s ¡+ μ ( e ÷] f ÆyéT … dæ˝Ÿÿ s√ &) é qeT ÷ Hê˝À Hê $ ø ± e ÷ sêZìï @ sêŒ≥T # ˚ùd ~ X¯˝À kÕ > ∑T ‘ √ +~. # Ó ’ Hê HÓeTà ~>± uÛ≤s ¡‘ Y Á | üuÛ≤ $‘· Á | ü < ˚XÊ˝À ¢ ≈ £ L & Ü ‘· q kÕúesêìï @ sêŒ≥T # ˚düT≈ £ î + ≥Tqï +~. < äøÏåD # Ó ’ Hê düeTTÁ < ä + ˝À ‘· q ÁbÕã˝≤ ´ ìï HÓ \ ø =\ TŒ≈ £ îqï # Ó ’ Hê Çø £ Væ≤ +< ä ÷ eTVü ‰ düeTTÁ < ä + ˝À ≈ £ L & Ü ‘· q ÁbÕã˝≤ ´ ìï HÓ \ ø =\ TŒø√yê \ ì Á | üj · T ‘ êï \ T yÓTT < ä˝ …{ Ï º+~. # Ó ’ Hê Ç +‘·>± < ä ÷ düT≈ £ îb˛ ‘· T + fÒ , uÛ≤s ¡‘ Y # Ó ${ Ï ne ‘ ês ¡ yÓT ‘· Ô & É + XÀ #· ˙j · T +. IOR ˝À ˇø = ÿø £ ÿ kÕúes ¡+ # Ó ’ Hê nBÛq + ˝ÀøÏ yÓfi¯óÔ + fÒ uÛ≤s ¡‘ Y ‘·| üŒø £ y˚T \ Tø√e \ dæ +< ˚ .
IOR˝À uÛ≤s ¡‘ Y ÁbÕ < ÛëHê ´ ìï ‘·– +#·& Z ÜìøÏ # Hê ’ Ó l \+ ø £ ˝Àì Vü≤ + ãHé ‘ √≥ πse ⁄ qT 99 dü + e ‘·‡ sê \ ≈ £ î © E≈ £ î rdüT≈ £ î +~. < äøÏåD
19 | òæÁãe ], 2018 15