1984 yılında yayımlanan “Delta ve
Çocuk”, şairin 1955-1983 yılları arasında
tuttuğu notlardan oluşur. 30 yıla yakın
bir zaman diliminde, farklılaşan şiir
anlayışlarının içinden süzülüp gelerek
okurla buluşan bu kitap İlhan Berk şiirinin
haritası gibidir. Daha sonra çıkacak
“Güzel Irmak” (1988), 1960’larda sıkça
yararlandığı tarih ve coğrafya bilgilerinin
etrafında şekillenir.
Berk’in şiirinde bu
iki kavram hem birer
bilim dalı hem de
öznel birer büyüteçtir
insana eğilmek için.
İlhan Berk 1993’te
yayımlanan “Dün
Dağlarda Dolaştım
Evde Yoktum” adlı
kitabının başına
şu notu ekler: “Bu
kitabın elyazılarıyla
yayımlanmasını
istemenin nedeni
görsellik değildir
(görselliğin büyüsünü
yadsımıyorum elbet,
o nasıl yadsınır ki);
bunun çok ötesinde
bir şey: yazmak eylemi sırasında
pek çok dize (şiir uçları) asıl metnin
dışına taşmıştır, atılmıştır. Bunları işte
göstermektedir. Okuyanları (okurları
diyemiyorum, onları kendimle örtüşmeye
götürme hakkım yok) bundan yoksun
etmek istemedim. Öte yandan, gene
okuyanlar elyazısında ikinci, üçüncü bir
şiirin oluşumunu da bulgulayacaklardır.
Belki, son olarak da, yazmak denen
cehennemin serüvenini izleyecekler, o
60
labirente inme olanağını bulacaklardır.
Hepsi bu.” Kitap, şairin defterlerinden
parçalarla birlikte basılır. Karalamalar,
üstünü çizdiği notlar, tarihler, bağlantılar
gibi pek çok ayrıntı da şiire dâhil olur
böylece. Şiirin kendisiyle birlikte arka
planını da okura açmış, bir sona erişen
metnin hangi dolambaçlardan geçtiğinin
ipuçlarını vermiştir bu yolla İlhan Berk.
1996 tarihli “Avluya
Düşen Gölge” ile
2005’te çıkan “Kuşların
Doğum Gününde
Olacağım”, İlhan Berk’in
tek dize, tek sözcük,
hatta tek harfle şiir
kurmayı denediği;
yıllarca yıkıp yeniden
inşa ettiği şiir anlayışını
ileri yaşlarında bir kez
daha sınadığı şiirlerden
oluşur. Bu kitaplarda
şairin ilk şiirlerini yazdığı
yıllardan o güne dek
Türkiye’de ve dünyada
yaşanan siyasal,
ekonomik veya estetik
gelişmelere kapalı
kalmadığı, bunları kendi
çerçevesinden görüp şiirde eritebildiği
gözlenir.
Modern şiirin öncülerinden Ezra Pound
ve Arthur Rimbaud’dan çeviriler yapan,
kendi şiirleri de İngilizce, Fransızca ve
İspanyolcaya çevrilen Berk 2008 yılında
hayata veda ettiğinde arkasında hacimli
bir külliyatın yanı sıra değişim temelli
bir anlayışı da sonraki kuşaklara miras
bırakır.