Müzik, insanoğlunun en eski uğraşlarının başında geliyor. Arkeolojik kazılar, atalarımızın müzik
aletleri yaptıklarını gösteriyor bize. Peki ya müziği
kaydetmek ve sonra onu dinlemek tarihin hangi
döneminde karşılaştığımız olgular?
Thomas Edison’u duymayanımız yoktur. Evlerimizi aydınlatan ampulün mucidi olarak tanırız onu.
Elektrik enerjisini ışığa çevirmeyi başaran Edison’un daha birçok icadı olduğu, 2.000’den fazla
patent belgesinde adının yazdığı ise konuyla biraz
daha yakından ilgilenenlerin dikkatinden kaçmamıştır. Başlangıcını izleyen yaklaşık 140 yıllık zaman diliminde baş döndürücü bir hızla ilerleyen
ses kaydetme ve çalma teknolojisinin ardında da
Thomas Edison imzasını görmek bu yüzden şaşırtıcı değil.
icadı üzerinde yeniden çalışmaya başladı ve 1888
yılında daha gelişkin bir icat koydu ortaya. Aynı yıl
Emile Berliner ise daha fazla kayıt kopyasına izin
veren gramofonu üretti. Berliner birkaç yıl içinde
elle çalışan alıcılar yerine yaylı motor kullanma
ilkesine dayanan bir makine geliştirecek ve bu gelişme gramafonun yaygınlaşmasını, kitleselleşmesini sağlayacaktı. Yirminci yüzyılın ilk yıllarında,
afişindeki sevimli köpeğin de etkisiyle dünyanın
hemen her köşesinde ünlenen His Master’s Voice
(Sahibinin Sesi) şirketi başta opera yapıtları olmak
üzere, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu birçok
ülkenin yerel müziklerini kaydederek satışa sundu.
Takvimler 1877 yılını gösterirken, Edison, telgraf
mesajlarını tekrar eden bir makine üzerinde çalışıyordu. Balmumundan bir silindire kayıt yapan ve
bu kaydı dinletme özelliğine sahip olan cihaz fonograf olarak adlandırıldı. Edison’un fonografa ilk
fısıldadığı sözler olduğu söylenen Marry had a little
lamb (Marry’nin küçük bir kuzusu vardı) cümlesini
makinenin istendiği kadar tekrar edebildiği görülünce, önce küçük bir çevrede sonra dalga dalga
yayılan bir şekilde dünyanın çeşitli bölgelerinde bir
heyecan yaşandı.
1886’ya gelindiğinde Chichister Bell ve Charles
Summer Tainter, fonograftan daha uzun süre kayıt yapabilen bir cihaz geliştirdi. Makine artık gramofon olarak anılıyordu. Bunun üzerine Edison
YAŞAM 35