hann hræðist í framtíðinni, verið
gangstétt eða umferðarljós en
ekki endilega bíll. Þessar tengingar
eru einfaldar og oft erfiðar fyrir
mannfólkið að skilja því það
hefur mun flóknari tengingar sem
byggjast á rökhugsun. Hundar hafa
mun einfaldara hugsanaform og
tengja myndir, hljóð eða lykt við
tilfinningaviðbrögð.
Leikkonan Claire Danes lék Temple Grandin í kvikmynd sem gerð var um hana.
á hverjum degi, fara með hann
út, láta hann vera reglulega innan
um góða hunda og fólk og vinna í
hlutum sem þurfa að vera í lagi hvað
þjálfun varðar. Þeir hundar, sem fá
að vera frjálsari, fá að vera í hóp og
eru agaðir af eldri hundum, eru oft
ánægðari og minna er um vandamál
hjá þeim. Temple segir margt hafa
breyst frá því hún var yngri og þá
sérstaklega varðandi heimilishunda.
Hundar þrífist ekki inni á heimilum
fólks nema með mikilli vinnu enda
séu þeir ekki jafn frjálsir í dag og
þeir voru þegar hún var ung.
Aftur á móti finnst Temple slæmt
barnanna vegna ef ekkert gæludýr er
á heimilinu þar sem henni finnst að
börn og dýr eigi að alast upp saman.
Áhrifin sem dýrin hafa á börn eru
stórkostleg að hennar mati og
sérstaklega ef börn eru alin upp við
það að bera virðingu fyrir dýrum og
þeim kennt að sjá hlutina með þeirra
augum.
Temple trúir því að dýr sjái það sem
er raunverulega í gangi á meðan fólk
sjái oft það sem það býst að sjá eða
hefur einhverja hugmynd um að
það muni sjá en það truflar það sem
raunverulega er að gerast hverju
sinni. Með því að athuga umhverfið
vel má sjá svo mörg smáatriði sem
geta haft áhrif á hegðun dýranna.
Sjálf upplifði hún þetta mjög vel
þegar hún vann með nautgripi.
Stundum þurfti ekki annað til
en smá spegilmynd eða skugga,
keðju hangandi meðfram vegg eða
endurkast frá polli til þess að dýrin
yrðu hrædd og vildu ekki fara þá leið
sem þau áttu að fara. Smáatriði sem
menn sáu ekki en skiptu miklu máli
fyrir dýrin svo að þau færu ótta- og
streitulaus gegnum ferlið.
Tilfinningar og hegðun
dýra
Temple Grandin hefur mikinn áhuga
á tilfinningum dýra og að hennar
mati hafa dýr svipað uppbyggt
tilfinningakerfi í grunninn og menn
en mannfólkið hefur þó mun
flóknara kerfi en til dæmis hundar.
Einnig tengja þau ekki á sama hátt
og má þar nefna að faðmlag vekur
allt aðrar tilfinningar hjá manneskju
en hundi. Fyrir hund getur faðmlag
vakið upp neikvæð viðbrögð meðan
faðmlag táknar ást og væntumþykju
hjá mannfólkinu. Að mati Temple
skynja dýr í gegnum sjón, lykt,
snertingu og heyrn en ekki í gegnum
tungumál. Þau skynja og skapa
myndir sem fara inn í minni þeirra,
oft gegnum óttaminnið, upplifi þau
neikvæða reynslu.
Temple talar um að dýr, eins og
hundar, skapi gjarnan með sér
skrítnar tengingar. Sem dæmi má
nefna að ef hundur verður fyrir bíl
getur myndin í hans huga, þegar
hann lendir í slysinu og það sem
18 · Sámur 2. tbl. 38. árg. september 2014
Einnig talar Temple um að sjónarmið
fólks geta verið mismunandi þegar
kemur að vandamálum með hunda.
Hundur sem sagður er brjálaður
getur verið með leikstæla í augum
einnar manneskju en alvarlega
hættulega hegðun í augum annarrar.
Þar af leiðandi er mikilvægt að meta
bæði eiganda og dýr þegar vinna á
með hegðunarvanda.
Fyrsta reynsla
Temple ítrekar að fyrsta reynsla skiptir
miklu máli fyrir dýr og sérstaklega
hunda þar sem þeir lifa gjarnan í
okkar samfélagi. Fyrsta heimsókn
til dýralæknis, fyrstu kynni við
aðstæður, hunda, dýr og fólk skipta
mjög miklu máli og eitt tilfelli, sem
hefur í för með sér slæma reynslu,
getur vakið upp hræðslu í minni
dýrsins sem tengir þá eitthvað
slæmt við ákveðna mynd, hljóð
eða lykt. Oftar en ekki er hægt að
vinna hræðsluna niður en mikilvægt
er fyrir hundaeigendur að reyna
að skapa jákvæða reynslu vegna
þess að eitt skipti getur komið af
stað ótta sem tengist þá ákveðinni
mynd í huga hundsins. Ótti er hluti
af sjálfsbjargareðlinu og kemur
auðveldlega fram ef maður fer ekki
varlega.
Allt nýtt er annað hvort ógnvekjandi
fyrir hund eða forvitnilegt. Ef þú
leyfir hundinum að nálgast hlut
á sínum forsendum í stað þess
að neyða hann til þess skaparðu
mun betri og jákvæðari tengingu.
Þetta á til dæmis við um börn
og hunda. Hundar eiga að fá að
kynnast börnum smám saman og
börn eiga að læra að vera blíð við