TARİHÇE
56
SINAİ
UYGARLIKLARDAN BÜYÜK KEŞIF
ENDÜSTRİNİN ‘YILDIRIMI’
Günümüz insanı için elektrik adeta hava ve su… Yokluğunda günlük hayata dair çoğu işimizi halledemediğimiz bu nimetin
ortaya çıkışında birçok kıymetli uygarlığın ve bilim insanının emeği var…
‘Maddenin elektron, pozitron, proton gibi parçacık-
larının hareketleriyle ortaya çıkan enerji türü’ olarak
tanımladığımız elektrik, antik çağlardan doğup günü-
müzü ‘aydınlatan’ bir kavram… Teorisi 17 ila 18.asırlara
dayanan modern çağ nimeti, Antik Mısır’dan Antik
Yunan dönemine kadar ‘elektrikli yılan balığı’yla fark
edilmiş ve zamanla bir sihire dönüşmüştür. Durgun
elektrikle ilgili M.Ö. 600’lerde gözlemler yapan Thales’i
1600’lerde İngiliz Bilim Adamı William Gilbert’in
başarısı takip etmiştir. 19.asırda endüstriyel kullanımda
da faydasını ispatlayan elektrik, bugün ulaşım, iklim-
lendirme, aydınlatma, iletişim gibi hayati alanlara güç
vermekte…
Yıldırımın düşmesini bekledi
Elektrikle ilgili takip eden çalışmaları Otto Von Gue-
ricke, Robert Boyle, Stephen Gray ve C.F. Du Fay ger-
çekleştirmiştir. Benjamin Franklin, 18. asırda elektrikle
ilgili kapsamlı bir çalışma yapmıştır. Haziran 1752’de
fırtınalı bir gün uçurtma ipine bağlı metal anahtarla
uçurtmaya yıldırım düşmesini beklemiştir. Anahtardan
eline gelen sparklar sayesinde, yıldırımın elektriksel bir
olay olduğunu keşfetmiştir. Aynı zamanda, paradoks
olay Leyden Jar’ı da elektrikte pozitif ve negatif yükler
bulunduğu kanıtıyla açıklanmıştır. 1971 yılında Luigi
Galvani, biyoelektrik hakkında keşifte bulunmuştur.
Elektriğin, sinir hücreleriyle kaslara sinyaller ilettiğini
göstermiştir. Alessandro Volta’nın batarya veya voltaik
pili 1800’lü yıllarda bakır ve çinko kullanarak
yaptığı deneyle kanıtlamıştır. 1819-1820
yıllarında Hans Christian Qrsted ve Andre
Marie Ampere elektromanyetizmanın keşfi, elektrik ve
manyetizma birleşimini gerçekleştirmiştir. 1821 yılında
Michael Faraday elektrik motorunu keşfetmiş, 1827
yılında ise Gorge Ohm elektriksel devreleri matema-
tiksel açıklamıştır. Elektrik ve manyetizma James Clerk
Maxwell ile de ilgilidir.
Tesla’dan Hertz’e…
19. asır başlarında elektrik konusunda birdenbire büyük
gelişim yaşanmış ve 19. asır sonunda elektrik mühen-
disliğinin en büyük keşifleri gerçekleşmiştir. Nikola Tes-
la, Alexander Grahm Bell, Otto Blathy, Thomas Edison,
Galielo Ferraris, Oliver Heaviside, Anyos Jedlik, Lord
Kelvin, Sir Charles Parsons, Ernst Werner Von Siemens,
Joseph Swan ve George Westinghouse büyük bir
bilimsel konu haline getirmiş ve modern hayata
uygulamışlardır. 1887 yılında Heinrich Hertz,
elektrotların ultraviyole ışınlardan elde
edilen elektrik sparklarıyla daha
kolay aydınlatıldığını keşfet-
miştir. 1905 yılında Albert
Einstein, fotoelektriği
elektriğin kuant-
lar şeklinde
küçük
paketler halinde taşındığı şeklinde açıklamıştır. Fotoe-
lektrik günümüzde solar panellerdeki foto hücrelerle
yaygınca kullanılmaktadır. İlk elektriksel katı
cihaz ise kedi fısıltı dedektörüdür. 1900’lü
yıllarda radyo alıcı olarak kullanılmıştır.