MAKALE SINAİ 40
EL YARALANMALARI
Prof . Dr . Bekir ATİK
Ersoy Hastanesi
Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Uzmanı
Fiziki ve sosyal açıdan sıkça kullandığımız organımız olan elimizi , doğru tedavi
yöntemleriyle iyileştirmeliyiz .
Ellerimiz sosyal hayatta en önemli organlarımızdır . Bedensel işlevlerimiz için ellerimize ihtiyaç duyduğumuz gibi iş hayatında birçok meslek grubunda eller birinci sıradaki işlevsel organımızdır .
Hem yaradılışı bakımından , hem de fonksiyonları bakımından karmaşık olan el , anatomik olarak şaşırtıcı derecede ince ve hassas dizayn edilmiştir . Ellerin çalışması adeta çok karmaşık bir makine gibidir . Elde oluşabilecek en ufak bir yaralanma , birbirine bağlı mekanizmalar nedeniyle , el işlevlerini bozacak düzeyde ağır sonuçlar doğurabilir . Bu nedenle en ufak yaralanmalar bile bir doktor tarafından değerlendirilerek tedavi edilmelidir .
El yaralanmalarına hayatın her anında rastlanabilir . Evdeki birçok işimizi yaparken oluşabileceği gibi dışarıda trafik kazaları gibi durumlarda da ellerimizde yaralanmalar olabilir . Bununla birlikte en önemli ve ağır el yaralanmalarına iş yerlerinde rastlanır .
İş kazalarında oluşan yaralanmalarda el yaralanmaları yüzde 50 ’ den daha fazla bir orana sahiptir .
Bu yaralanmalar kimyasal , termal ( ısı , alev ), e- lektriksel yaralanmalar olabildiği gibi daha çok mekanik travmalar sonucu oluşur .
Eller anatomik olarak incelendiğinde dıştan içe ; deri , kaslar ve kemikten oluşur . Bu yapıların fonksiyonel olması için de çeşitli düzeylerde birbiriyle bağlantılı damarlar , sinirler ve tendonlar ( kiriş ) mevcuttur .
Birbiriyle bağlantılı olan bu yapıların birinde veya birkaçında oluşacak bir yaralanma , elin fonksiyonlarını ciddi olarak etkileyecektir .
Elektrik yaralanmaları , çok kompleks yaralanmalardır . Elektrik akımı ellerden girdiği zaman vücudun diğer organlarını etkilediği gibi diğer vücut bölgelerinden giren elektrik akımı elleri de etkileyebilir . Yüksek akımlı elektrik çarpılmalarında hayati fonksiyonlar çok fazla ekleneceğinden mutlaka hayati fonksiyonlar o anda değerlendirilmelidir . Daha sonra ellerin değerlendirilmesi gereklidir . Yüksek akım olmasa bile ellerde bir elektrik yaralanması oluşursa çoğu zaman deri sağlam kalacaktır . Dışarıdan görülür bir şey olmasa bile mutlaka ellerin fonksiyonu değerlendirilmelidir . Çünkü elektrik akımı tendonlar , sinirler ve damarlar boyunca yayıldığından bu yapılarda kalıcı hasarlar meydana gelebilir .
Kimyasal ve termal yanıklarda ilk yapılacak işlem bol su ile yıkamaktır . Bu işlem her ortamda yapılabilir ve daha sonra hasta doktora ulaştırılır .
El yaralanmalarında en çok rastlanan durum ise travmatik yaralanmalardır . Gerek el aletleri ile gerekse yüksek hızlı makineler tarafından oluşur . Böyle bir yaralanmada eğer elde bir kanama söz konusu ise el için özel hazırlanmış bir tespitleyici , yoksa bir tahta parçası veya sert plastikten düz bir materyal ile el sarılır . Kanamayı kontrol etmek için elin kalp seviyesinden yüksekte bir vaziyette olması kanama kontrolü açısından yeterlidir . El asla çok sıkı bir şekilde sarılmamalıdır . Bütün bunlara rağmen kanama durmuyorsa yaralanma bölgesi basit bir kompresle baskı altına alınır . Yaralanma neticesinde kopan bir parça var ise nemli bir bezle sarılıp poşet içerisine konur . Daha sonra bu poşet içi buzla doldurulmuş başka bir poşetin içine konur ve hastaneye hızlı bir şekilde ulaştırılır .
Hastane şartlarında değerlendirilecek ilk şey kan damarlarının çalışıp çalışmadığıdır . Önce damarlar kontrol edilir eğer damarlarda bir tıkanıklık kesilme yada kopma sözkonusuysa çok hızlı hareket edilmelidir ve o damarlar yeniden uç uca dikilerek içinden kan geçmesi sağlanır . Bu aşamada kemikteki kırıklar sinir ve tendonlardaki yaralanmalar tamir edilmelidir .
Eğer parmaklarda ya da elde bir kopma söz konusuysa kopan parça yerine yerleştirildikten sonra tendonlar , sinirler dikilir . Bu durumda en önemli şey , kan damarlarının dikilmesi ve onların içinden kanın sağlanmasıdır .
Yaralanmalar ve kopmalarda en şanslı grup keskin bir cisim ile kesilen eldir . Böyle bir durumda sonuçlar çok daha başarılıdır . Eğer ezilme ya da dönme şeklinde bir yaralanma söz konusu ise gerek kopmalarda gerekse kopmadan oluşmuş yaralanmalarda damarların tamiri oldukça zordur . Damarlar tamir edilse bile el canlılığını sürdüremeyebilir .
Bütün dünya ile birlikte ülkemizde de sanayileşmenin artmasıyla el yaralanmalarında bir artış gözlenmektedir . Bununla birlikte sevindirici olan , iş yerlerinde işyeri hekimlerinin artmasıdır . El yaralanmalarında önleyici hekimlik sayesinde yaralanmaların azalmasını , yaralanmalarda da ilk müdahalenin bilinçli yapılmasını sağlayarak tedavinin başarısını artıracaktır .