21
Termojenik varsayım
Egzersizin duygu durumumuzu nasıl
etkileyebildiğini açıklayan üçüncü
varsayım “thermogenic hipotez”dir. Bu
bakış açısı, egzersizin vücut sıcaklığını
etkilemesi ile ilgilidir. Egzersiz yapan
herkes bilir ki egzersiz yapma esna-
sında vücut ısınmaktadır. Bu nedenle,
hepimizce bilindiği gibi kışın soğuk bir
havada otobüs bekliyorsak hareketsiz
durumda üşürüz ve üşümemize engel
olmak için durduğumuz yerde sıçra-
maya, el kol hareketleri yani egzersiz
yapmaya başlar ve böylece ısınmaya
çalışırız. Gene bu nedenle yeterli egzer-
siz yaptığımızda, fazladan üretilen ısı
enerjisini atmak için terleriz.
Vücut sıcaklığının artmasının terapö-
tik etkisi eskiden beri, yüzyıllardır
bilinmektedir. Soğuk ülkelerde birçok
kişi sağlığa yararlı olduğu için saunaya
gitmekte ve sonuçta kendini iyi his-
setmektedir. Gene bilmekteyiz ki sıcak
bir banyo veya sauna ile tüm bede-
nimiz ısınmakta ve kas gerginliğimiz
azalmaktadır. Bu tür gözlemlerimizin
yorucu bir günün ardından niçin uzun
ve sıcak bir duş, sıcak bir banyo almak
istediğimizi kolaylıkla açıklar. Egzersiz
de aynı şeyi yapmaktadır. Vücudun
ısınmasıyla kanda pyrogen dediğimiz
kimyasallar ortaya çıkar, ardından
adalelerin gevşemesi söz konusudur
ve kendini iyi hissetme, dinlenme ve
rahatlama ile sonuçlanır.
Termogenik açıklamaya göre, egzersiz
sırasında beden sıcaklığının yükselmesi,
anksiyeteyi iyileştirici ve fiziksel ger-
ginliği azaltıcı bir etkide bulunmaktadır.
Fiziksel gerginlikteki azalma, beyin
dalgalarındaki, reflekslerdeki ve adale
gerginliğindeki değişimleri ölçerek
görülebilmektedir. Biliyoruz ki birta-
kım pasif yöntemlerle de bedenimizi
ısıtabilir ve aynen egzersiz yapmada
SINAİ
belirlediğimiz değişiklikleri sağlayabi-
liriz. Sıcak bir duş, hamam ve sauna,
benzer etkileri ortaya çıkarır. Çünkü
egzersiz bedeni ısıtır, bedenin ısınması
ölçülebilir bir gevşeme etkisi ort aya
çıkarır. Birçok uzman, anksiyetenin bu
yolla azaltıldığını kabul etmektedir.
Ancak gene de sıcak iklimlerde, sıcak
yaz günlerinde, anksiyetenin azalması
bir yana hatta arttığını düşünürsek, bu
varsayımın her zaman geçerli olmadığı-
nı da düşünebiliriz.
Psikolojik varsayımlar
Buraya kadar sözü edilen üç açıklama
biyokimyasal temele oturtulmuştur.
Gene de egzersizin duygu durumu
üzerine olumlu etkileri için biyokimya-
sal nedenler kadar psikolojik neden ve
açıklamalar da olduğu kabul edilmeli-
dir.
Distraction varsayımı
Bir alternatif açıklama distractrion var-
sayımıdır. Bu açıklama, tamamen başka
ve daha psikolojik bir açıklama getir-
mektedir. Bu düşünceye göre egzersiz;
zihnimizi, endişe verici düşüncelerden
ve olaylardan uzaklaştırarak anksiyeteyi
azaltmaktadır. Bu görüşe birtakım göz-
lemler sonucu ulaşılmıştır. Sakin, her
zamanki ortamınızdan uzak bir yerde
20-45 dakika dinlenirseniz, kan basıncı-
nızda düşme ve anksiyetenizde azalma
ortaya çıkar. Egzersiz de zihnimizin,
anksiyeteye yol açan düşüncelerden ve
diğer günlük streslerden uzaklaşmasını
sağlar. Bu bile kendimizi daha az anksi-
yeteli hissetmemiz için yeterlidir. Eğer
stresli bir ortamda kalmayı sürdürür-
sek, anksiyetemiz daha da artacak de-
mektir. Gerçekte bu süreç tam bir kısır
döngü oluşturur. Daha anksiyeteli isek
daha endişeli oluruz. Daha endişeliysek
anksiyetemiz daha da artar.
MAKALE
Egzersizin görevi, işte bu kısır dön-
güyü bir noktada kırmak olmaktadır.
Yürüyorsunuz, joging yapıyorsunuz,
etrafınızdaki güzel manzarayı izliyorsu-
nuz, kuş seslerini dinliyorsunuz. Ya da
bir jimnastik salonunda kan ter içinde
egzersiz yapıyorsunuz, zihniniz, otoma-
tik olarak endişe verici düşüncelerden
uzaklaşacaktır çünkü dışarıda bisiklet
binerken çevremizle ilgili olacağız veya
jimnastik salonunda tamamen zihnimiz
jimnastiğe odaklanacaktır. Endişelerden
uzak kaldığımızda, anksiyete hislerimiz
de azalacaktır.
Sonuç olarak bu bakış açısına göre, eg-
zersiz, bizi sıkıntılı olduğumuz bir du-
rumdan zihnen uzaklaşmamıza neden
olmaktadır, sıkıntılı düşüncelerimizde
mola vermemize imkân sağlamaktadır.
Bu yolla egzersiz, zihnimizi depresyona
sokucu veya anksiyete üretici düşün-
celerden uzaklaştırabilir. Bizi gerginlik
veren durumlardan başka yerlere götü-
rerek en azından geçici olarak, her gün
karşılaştığımız sorunlardan uzaklaştırır.
Böyle bir psikolojik etkilenme, egzer-
sizin biyokimyasal etkisiyle birleşince
ortaya çıkan sonuç, egzersiz yapanın
duygu durumunun iyileşmesiyle sonuç-
lanır. Birçok egzersiz uzmanı bu etkiyi
artırmak amacıyla egzersiz sırasında,
pek anlamlı olmayan birkaç sözcüğü
tekrarlamayı tavsiye etmektedir.
Öz etkinlik varsayımı
Egzersizin duygu durumumuzu iyileş-
tirmesi konusundaki son bir açıklama
yolu, öz etkinlik (selfefficacy) varsa-
yanıdır. En kolay söyleyişle öz etkinlik;
özel bir görevi yerine getirme sonucu
kazanılan güvendir. Bu bakış açısı ile
spor yapmak kendimiz hakkında daha
iyi düşünmemizi ve kendimizi daha iyi
hissetmemizi sağlar. Harcanan zamana