MAKALE
20
SINAİ
SPORUN PSİKOLOJİK ETKİLERİ NELERDİR?
Hafif veya ılımlı yoğunlukta egzersiz, bedende iyi stres yanıtına yol açar ve ardından beyinde monoamin
maddesinin salgılanmasını sağlar. Böyle bir durumda kişinin kendini daha iyi hissetmesi söz konusudur.
Egzersiz ile ruh sağlığımız arasındaki
bağlantının birden çok açıklaması vardır.
İsterseniz buna kuram, teori de diyebi-
lirsiniz ama “Eğer teori ise henüz tam
kanıtlanmamıştır” diyemezsiniz; çünkü
birden çok açıklaması olsa da sonuçtan
kimsenin kuşkusu yoktur. Birden çok
açıklama oluşunun nedeni, konunun iyi
bilinememesinden değil, muhtemelen
egzersizin birden çok yolla etkili olma-
sından kaynaklanmaktadır.
Egzersizin psikolojik etkisi, birkaç bakış
açısıyla açıklanmaktadır.
Biyokimyasal varsayımlar
Endorfin varsayımı
Egzersiz sırasında beyin endorfin adı
verilen bir kimyasal madde salgılar.
Adından da anlaşılabileceği gibi doğal
nitelikteki bu kimyasal madde, morfine
benzer fakat morfin gibi zararlı değildir.
Bu nedenle endorfinler, iyi hissetti-
rici kimyasallar olarak adlandırılır ve
özellikle emosyonu ve ağrı algılamasını
düzenlediği bilinmektedir. Egzersiz
yapıldığında beyin damarlarındaki kana
endorfinler salgılanır. Bu endorfinler ki-
şinin emosyonel olarak kendini daha iyi
hissetmesini sağlar. Başka deyişle kişinin
mizacını iyileştirir.
Monoamin varsayımı
Diğer yandan, monoamin metaboliz-
ması yoluyla etkilenme söz konusudur.
Hafif veya ılımlı yoğunlukta egzersiz,
bedende iyi stres yanıtına yol açar ve ar-
dından beyinde monoamin maddesinin
salgılanmasını sağlar. Böyle bir durumda
kişinin kendini daha iyi hissetmesi söz
konusudur.
Bugün çok iyi biliyoruz ki mizacımız,
duygu durumumuz, beynimizdeki
nöronal yolaklardaki (pathway) birçok
kimyasal maddenin miktarındaki de-
ğişmelerle ilgilidir. Eğer beynimizde
monoaminler yeterli oranda ve düzeyde
değilse, depresyon, anksiyete gibi birçok
duygu durumu rahatsızlığı çıkarma ris-
kimiz artmaktadır. Bu durumda kolayca
anlayabiliriz ki beyinde monoamin sal-
gılanması, duygu durumumuz üzerinde
iyileştirici bir etki yapacaktır. Antidep-
resan adı verdiğimiz depresyon giderici
ilaçların da beyindeki bu tür kimyasal
maddenin dengesini düzene sokarak
iyileştirdiği kesin olarak bilinmektedir.
Görüldüğü gibi egzersiz, ilacın yaptığını
doğal olarak gerçekleştirmektedir. An-
cak bunu söylerken bir parantez açmak
gerekir. Şöyle bir çıkarıma başvuralım.
Sarımsağın tansiyon düşürücü etkisi
olduğunu hepimiz biliriz. Öyleyse eğer
tansiyonumuz yüksekse, bol sarımsak
yemeliyiz. Bol sarımsak yiyoruz diye
tansiyon ilacımızdan vazgeçersek başı-
mızın derde gireceğinden kuşku yoktur.
Çünkü sarımsağın her ne kadar tansiyon
düşürücü etkisi olsa da bu etki sınırlıdır.
Tansiyon ilacındaki etkili madde ise
kat kat yüksektir. Öyleyse, sarımsak
yememiz, tansiyonumuza ancak çok
hafif durumlarda etkili olur, gerçek bir
tansiyon yüksekliğinde tek başına yeterli
olmaz. Yüksek tansiyonumuz varsa ilacı-
mızı almalı, daha iyi sonuç için sarımsak
yemeye de devam etmeliyiz.
Egzersiz için de aynı durum geçerlidir.