35
SINAİ
MAKALE
SIK TESADÜFLER
Bazıları bir yere gitmeye kalktığında tesadüf bu
ya trafik sıkışır ya da son dakikada hep acil bir
şeyler olur. Bazıları da bütün hayatı boyunca
karşılarına çıkan insanlar tarafından dolandı-
rılmışlardır. Anormal insanlar hep onlara denk
gelmiştir. Hep kullanılmışlardır. Bu durumlarla
ilgili saymakla bitmeyecek kadar çok olasılık
yazılabilir.
Dr. Dilek TÜRKOĞLU
Psikiyatrist
[email protected]
Sık tesadüf eden
olaylar için birkaç
olasılık vardır. Bu
olasılıkları davranışlar
olduğu kadar,
beklentiler ve algılar
da şekillendirir.
Eğer bir şeylerin, diğer insanlardan çok bizim
başımıza geldiğini düşünüyorsak, bu konuda
mutlaka bizim bir katkınız vardır. Genellikle biz
bunun ne olduğunu fark etmeyiz. Hatta birileri,
bu tesadüfler hakkında bizim de bir katkımız ol-
duğunu ima etmeye çalışsa genellikle incinecek,
kızacak kadar bir şey yapmadığımızdan emin
oluruz.
Yaşamda hiçbir şey için olma olasılığı sıfır
diyemeyiz. Ama eğer ortalamanın üstünde bir
şey yaşıyorsanız, istatistiksel olarak her tekrarda
tesadüf olma olasılığı düşecektir. Olasılık ne
kadar düşük olursa olsun gerçekleşme ihtimalini
sıfırlamaz ancak herkes, o çok düşük tesadüf
olasılığının kendi başına geldiğine inanır ve
karşısındakini de inandırmak için uğraşır. Çünkü
kendisi, gerçekten buna inanmaktadır. Karşıdaki
kişileri ikna etmek için olayları anlatırlar. Doğal
olarak olayları kendi gördükleri pencereden an-
latacakları için diğerleri de ikna olur. Onun haklı
olduğunu söyler. Biz olayları anlatırken objektif
anlattığımızı ve amacımızın gerçeği bulmak ol-
duğunu düşünürler. Farkında olduğumuz amaç;
“Nerede yanlış yapıyorsam bulayım ve düzelte-
yim” iken, farkında olmadığımız amacımız haklı
olduğumuzun teyit edilmesidir.
Bu tür sık tesadüf eden olaylar için birkaç ola-
sılık vardır: Birincisi biz aynı şekilde davranıyo-
ruzdur. Dolayısı ile aynı sonuçları alıyoruzdur. En
klasik örneği, bir yerlere geç kalmaktır. Aslında
zamanı algılamamız bozuktur ama her seferin-
de gerçekten trafik sıkışıklığına denk geldiğimizi
düşünür ve inanırız. Oysa aynı şehirde yaşayan
insanlar aynı oranda geç kalmıyorsa, zaman
yeterince iyi ayarlanamadığı için geç kalınıyor
demektir. Trafiğe bağladığımızda kendimizi
değiştirmek, zamanı daha iyi ayarlamak için
uğraşmak yerine dış faktöre suçu atmak, bu
sorunun hiç düzelmeden devam etmesine
neden olacaktır. Meselenin içine insan ilişkileri
girdiği zaman bu denklem daha da zorlaşır. Bu
durumda olayda kendi payımızı görmemiz çok
daha zorlaşır.
İkinci olasılık da sık tekrar etmiyordur ama bize
sık tekrar ediyormuş gibi gelir. Bu da bize ait bir
değişkendir. Örneğin, herkes kadar kandırılmış
olabilirsiniz ama kandırılmaya ilişkin tepkiniz
o kadar yoğundur ki, herkesten daha fazla
kandırıldığınızı düşünebilirsiniz. Başkalarının
başına da aynı şeyler gelmiş olabilir ama onların
hatırlamadıkları olaylar, sizin aklınızdan çıkma-
yan şeylere dönüşebilir. İşin tuhaf yanı insan
ilişkilerinde eğer böyle bir hassasiyetimiz varsa,
bir süre sonra bunun yaratıcısı haline geliriz.
Örneğin, herkesin size kaba davrandığını düşü-
nüyorsanız, aslında kaba olmayan yaklaşımları
da kaba olarak algılayıp uzaklaşıyor olabilirsiniz.
Böyle bir durumda aklınızda kalacak olan şey,
size kaba davranıldığı olacaktır. Gerçeği teyit et-
mek için sorduğunuz zamanlarda ise içinizdeki
duygu öfke olduğu sürece, siz ne kadar öfkenizi
yansıtmadığınıza inanırsanız inanın, kaba tepki-
ler almayı tetikleme yüzdeniz artacaktır.
Üçüncü olasılık ise o kadar kendinize dönük
yaşıyor olabilirsiniz ki karşınızdakinin yaşadıkla-
rından, yapabileceklerinden tamamen bağımsız
olarak yüksek beklentileriniz olabilir. Karşıdaki o
beklentileri yerine getirmeyince sanki hakkınız
olan bir şey verilmiyor gibi hissedip kızgınlık
yaşıyor olabilirisiniz. Bu durum karşıdakinde de
tepkiye yol açıp, başlangıçta doğal tepkiler ver-
se bile bir süre sonra kaba bir karşılık vermesine
neden olabilir. Bu da baştan beri karşıdakinin
size kaba davrandığı yanılgısını doğrulaya-
caktır. Bunları arkadaşınıza anlattığınızda o da
doğal olarak kişinin aslında baştan beri kaba
olduğunda sizinle hemfikir olacaktır. Dolayısı ile
arkadaşlarımız ile konuşarak ne yaptığımızı fark
etme imkânımız olmayacaktı