Ενότητα: Ρητορική Μίσους
Νομικό πλαίσιο
Σε επίπεδο Ε.Ε. ισχύει η απόφαση-πλαίσιο 2008/913JHA η οποία προνοεί την υιοθέτηση μέτρων εκ μέρους των κρατών-μελών για την τιμωρία των πιο σοβαρών μορφών της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους. Επιπρόσθετα, ο ευρωπαϊκός κώδικας δεοντολογίας για την αντιμετώπιση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο δύναται να λειτουργήσει επικουρικά. Ωστόσο, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του διαδικτύου και η δυσκολία αναγνώρισης των παραγωγών του παράνομου περιεχομένου, δημιουργούν νέες προκλήσεις και απαιτήσεις. Η εξειδικευμένη επιβολή του νόμου, οι πηγές επιβολής καθώς και η αναγκαιότητα διασυνοριακής συνεργασίας είναι μερικές από αυτές.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που περιπλέκει περαιτέρω την υιοθέτηση μιας κοινής γραμμής είναι η απουσία ενός διεθνώς αναγνωρισμένου ορισμού της ρητορικής μίσους. Οι υφιστάμενοι ορισμοί κάθε άλλο παρά επαρκείς είναι και, συνεπώς, προτείνεται η αναθεώρησή τους ώστε από τη μία να συμπεριληφθούν η ανάπτυξη και η επέκταση της χρήσης των τεχνολογιών επικοινωνίας και από την άλλη να διασφαλίζουν την προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.
Για την παρούσα μελέτη χρησιμοποιήθηκε ο ορισμός που προτείνει το Συμβούλιο της Ευρώπης, ήτοι: «μισαλλόδοξος λόγος (hate speech) νοείται κάθε μορφή έκφρασης που διαδίδει, υποκινεί, προωθεί ή δικαιολογεί το ρατσιστικό μίσος, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό ή άλλες μορφές μίσους που βασίζονται στη μισαλλοδοξία, συμπεριλαμβανομένων αυτής που εκφράζεται μέσω του επιθετικού εθνικισμού και εθνοκεντρισμού, των διακρίσεων και της εχθρότητας κατά των μειονοτήτων, των μεταναστών και των ανθρώπων με καταγωγή από την αλλοδαπή». Ο όρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει ιδιαίτερα υβριστική (έως και απειλητική) συμπεριφορά, καθώς και σχόλια που είναι συνήθως προσβλητικά.
Στατιστικά και τάσεις
Οι υπό ανάλυση χώρες έχουν αναπτύξει διαφορετικούς μηχανισμούς για την επεξεργασία στατιστικών δεδομένων σχετικά με τη ρητορική μίσους (συμπεριλαμβανομένης της διαδικτυακής). Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο παράγει το 6% του παγκόσμιου όγκου δεδομένων σχετικά με το θέμα αυτό, ενώ από την άλλη στη Βουλγαρία και την Κροατία απουσιάζουν επαρκή στατιστικά δεδομένα. Περιορισμένος είναι ο ρόλος των εθνικών αρχών στη συγκέντρωση δεδομένων, καθώς τα περισσότερα συλλέγονται από ΜΚΟ ή/και μερικές φορές από ακαδημαϊκούς στο πλαίσιο ερευνών. Οι μελέτες που διεξήχθησαν από το 2013 και εντεύθεν προσφέρουν ενδεικτικές τάσεις για το φαινόμενο της ρητορικής μίσους, στερούνται ωστόσο περιεκτικότητας.
Ρητορική μίσους στο διαδίκτυο και στάση του κοινού
Μεγάλο μέρος του πληθυσμού των υπό εξέταση χωρών θεωρούν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες ως απειλή για την εθνική ασφάλεια. Η ξένη θρησκεία, η εθνικότητα, η κουλτούρα και η πιθανή οικονομική επιβάρυνση είναι οι κυριότερες αιτίες για αυτή τη στάση. Για παράδειγμα, συνήθης στόχος στη Τσεχία αποτελούν οι Ρομά.
Επιπλέον, οι αυξημένες μεταναστευτικές ροές ευνοούν την αύξηση των περιστατικών ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο. Στη Βουλγαρία, οι λεγόμενοι “Refugee Hunters” είχαν απευθύνει ανοιχτή πρόσκληση στο λαό για βία εναντίον προσφύγων. Εντοπίζεται, από την άλλη, μια σύνδεση μεταξύ της εκπεφρασμένης ρητορικής μίσους από πολιτικούς και σχετικών εθνικών ή διεθνών γεγονότων. Στην Ελλάδα, η ανάδυση της Χρυσής Αυγής συνδέεται με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και την αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα.