Władysław Kowalenko – zapomniany poznański prekursor badań nad rolą morza
91
z Konferencji Komitetu Słowianoznawstwa PAN i Komitetu Redakcyjnego SSS z udziałem slawistów państw słowiańskich w Poznaniu obradującej w dniach 15-17 maja 1959 r . Pragnę dodać , że konferencja ta miała przełomowe znaczenie dla dalszych losów SSS . Dzięki niej nawiązano tak potrzebne redakcji bliższe kontakty ze slawistami z Czechosłowacji i Jugosławii , z którymi konsultowano hasła SSS dotyczące południowej Słowiańszczyzny , oraz możliwość dostępu do najnowszej zagranicznej literatury . Zmieniono też koncepcję SSS z wydawnictwa dwutomowego na wielotomowe . Artykuły o powstającym SSS Kowalenko publikował także w 1959 r . w Studiach i materiałach do dziejów Wielkopolski i Pomorza , jak choćby ten zatytułowany SSS na nowym etapie pracy , a w „ Slavia Occidentalis ” przedstawił dłuższą relację SSS w świetle głosów krytyki o Zeszycie dyskusyjnym 28 . Wykorzystując różne możliwości dla poinformowania szerokiej opinii publicznej o pracach nad SSS , nie rezygnował też z prasy społeczno-kulturalnej („ Tygodnik Zachodni ”) ani popularyzującej wiedzę historyczną („ Z Otchłani Wieków ”). Publikowane tam artykuły zawierały nie tylko informacje o stanie prac nad Słownikiem , ale przede wszystkim wyrażały jego troskę o obecne losy oraz o przyszłość wydawnictwa 29 . Pisał on m . in .: „ Nie trzeba szerzej uzasadniać potrzeby opracowania słownika , który by spełniał rolę naukowego kompendium z całokształtu dziejów kultury Słowian starożytnych . Jest to zadanie stojące przed nauką nie tylko polską , ale i innych narodów , jak dotąd nie zrealizowane w żadnym środowisku naukowym świata ”. Wydany w 1958 r . „ Zeszyt dyskusyjny ” miał stanowić podstawę dyskusji nad koncepcją Słownika i podjęcia decyzji , czy ma to być opracowanie popularne czy obszerne dzieło o charakterze encyklopedycznym , obejmujące dzieje Słowiańszczyzny do roku 1200 w świetle kilku dyscyplin naukowych : antropologii , archeologii , etnografii , historii , prawa , zagadnień gospodarczych i społecznych , językoznawstwa , piśmiennictwa , sztuki i wierzeń . Zwyciężyła koncepcja druga , a zespół redakcyjny zorganizowany w Poznaniu podjął dalszą pracę z uczonymi polskimi , konsultując się w miarę możliwości także z badaczami Słowiańszczyzny z innych krajów socjalistycznych . Tak narodziło się wielkie i jedyne tego typu dzieło zbiorowe , jakim jest SSS , realizacji którego poświęcił ostatnie lata swego życia Kowalenko , a zakończył pomyślnie wydaniem w 1996 r . ostatniego – drugiego zeszytu ósmego tomu jego dawny współpracownik i następca prof . Wędzki . Jednak trzy pierwsze tomy Słownika , zawierające ponad 160 haseł autorstwa Kowalenki , są niewątpliwie wynikiem jego starań , zapobiegliwości i energii włożonej w ich powstanie .
28 Studia i materiały do dziejów Wielkopolski i Pomorza , t . V , z . 2 , pod red . Z . Kaczmarczyka ,
Poznań 1959 , s . 271-273 ; „ Slavia Occidentalis ” 1961 , t . 21 , s . 199-206 .
29 „ Tygodnik Zachodni ” 1958 , r . 3 , nr 34 , z 23 sierpnia 1958 r .; „ Z Otchłani Wieków ”
1957 , r . 23 , z . 5 , s . 277-281 .