86 Wojciech Mądry
czesnego rektora UAM prof . Alfonsa Klafkowskiego o reaktywowanie studiów historii żeglugi i polityki morskiej , to pomimo pozytywnej uchwały w tej sprawie Rady Wydziału Filozoficzno-Historycznego i zatwierdzenia jej przez Senat , nie otrzymał jego zgody , z powodu rzekomego „ braku kwalifikacji do wykładania ”. Nie otrzymał też zgody rektora na prowadzenie bezpłatnych wykładów z tego zakresu . Po wyrzuceniu z UP z pomocą Kowalence przyszedł prof . Zygmunt Wojciechowski , angażując go w kierowanym przez siebie Instytucie Zachodnim ( IZ ) na stanowisku kierownika sekcji dziejów Pomorza i Słowiańszczyzny Zachodniej . W tym czasie Kowalenko napisał kilka cennych prac o grodach portowych nad Bałtykiem , żegludze Słowian nadadriatyckich i innych zagadnieniach związanych z żeglugą Słowian , opublikowanych w „ Przeglądzie Zachodnim ”. W roku 1954 komitet redakcyjny Słow nika starożytności słowiańskich powierzył Kowalence kierownictwo sekretariatu naukowego tego wydawnictwa . Na tym stanowisku , przeszedłszy na etat docenta , a później profesora nowo powstałego Zakładu Słowianoznawstwa PAN , pracował aż do przejścia na emeryturę w 1960 r . Nadal jednak jako jeden z redaktorów był tam zatrudniony na zlecenie aż do śmierci w 1966 r . W 1955 r . na wniosek Zakładu Słowianoznawstwa PAN otrzymał tytuł prof . nadzwyczajnego . Były to lata intensywnej pracy , w trakcie której napisał 160 haseł do Słownika oraz jedenaście artykułów sprawozdawczych z przebiegu prac nad organizacją wydawnictwa . Dwukrotnie w ramach przygotowywanej pracy nad miastami romańskimi na tle stosunków ze Słowianami adriatyckimi od VII do VIII w . wyjeżdżał do Jugosławii ( w latach 1957 i 1959 ) 17 . Celem tych wyjazdów , poza zapoznaniem się z niedostępną w Polsce literaturą opisującą najnowsze badania nad południową Słowiańszczyzną , niezbędną przy redagowaniu haseł dla SSS , było także zbieranie materiałów do większego zamierzenia naukowego , którego częścią była wyżej wspomniana praca , a które miało przynieść wyczerpującą monografię zagadnień morskich całej wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny . Niestety , do realizacji tego dzieła nie doszło . Po przejściu w 1960 r . na emeryturę Kowalenko nie zaprzestał aktywności naukowej . W jednym z listów ówczesny dyrektor Zakładu Słowianoznawstwa PAN prof . Tadeusz Lehr-Spławiński napisał do profesora , że „ nie wyobraża sobie bez niego dalszej pracy nad SSS i zatrudnia go na pracach zleconych ”. 2 lipca 1962 r . w kolejnym liście tak napisał do Kowalenki : „ SSS wyrobił sobie już dobrą markę i wymienia się go między najważniejszymi publikacjami PAN . Wszystko to się Panu zawdzięcza . Pańskiemu umiłowaniu przedmiotu i wytrwałości . Współpracownikom Pańskim należy się też dużo uznania za gorliwość i sumienność w pracy – proszę im to ode mnie oświadczyć ”. Jednak mocne dotąd zdrowie zaczynało Kowalence odmawiać posłuszeństwa . W 1960 r . przeszedł zawał serca , trzy lata później w czasie
17 Praca ta została opublikowana w „ Pamiętniku Słowiańskim ” 1959 , t . 9 , s . 51-113 .