Przegląd Archiwalno-Historyczny | Page 85

Władysław Kowalenko – zapomniany poznański prekursor badań nad rolą morza
85
nisława Glixellego jako osoby rzekomo żydowskiego pochodzenia , za co otrzymał od Armii Krajowej wyrok śmierci . Prof . Pollak pisał : „ W istocie zaś nazwisko to należy ze spisu ofiar hitleryzmu wykreślić i z tablicy w Sopocie bez śladu wyskrobać ”. Jednak czas okazał się bardziej łaskawy dla prof . Chrząsz cza . Dzisiaj jego imię nosi jeden z budynków Uniwersytetu Przy rodniczego w Poznaniu przy ul . Wojska Polskiego , a dodatkowo zdobi go wystawiony w 2012 r ., umieszczony na głazie pomnik , poświęcony temuż profesorowi . Kowalenko brał też udział w powstaniu warszawskim i wyszedł z niego cały i zdrowy , jednak nic nie wiadomo , aby walczył zbrojnie w oddziałach AK . Od listopada 1944 do lutego 1945 r . przebywał w Starachowicach , a w marcu 1945 r . powrócił do Poznania , prowadząc na tutejszym uniwersytecie jako prof . tytularny wykłady z historii żeglugi i polityki morskiej , rozszerzając w 1946 r . swoją habilitację na całe dzieje Słowiańszczyzny wczesnośredniowiecznej . Początkowo starał się reaktywować Instytut Morski w ramach Uniwersytetu Poznańskiego , jednak propozycja ta nie spotkała się z większym zainteresowaniem . Mając poparcie Ministerstwa Żeglugi i Handlu Za gra nicznego , uruchomił w 1945 r . w Sopocie Wyższą Szkołę Handlu Morskiego , zostając jednocześnie jej dyrektorem . Miała ona charakter placówki przygotowującej młodzież do zawodu , ale nie posiadała charakteru naukowo-badawczego . Wykładał w niej m . in . Eugeniusz Kwiatkowski , będący wówczas pełnomocnikiem ds . odbudowy Wybrzeża . Obydwaj utracili stanowiska w 1948 r . z powodu swych „ reakcyjnych ” poglądów . Jednak Kowalenko – najprawdopodobniej dzięki osobistym powiązaniom z wysoko postawionymi urzędnikami w Ministerstwie Oświaty ( z dokumentów wynika , że posiadał dobre kontakty z ówczesnym ministrem oświaty Czesławem Wycechem , dyrektorem departamentu szkolnictwa wyższego Włodzimierzem Michajłowem i wiceminister Eugenią Krassowską ), pochodzącymi zapewne z czasów jego działalności na UZZ – otrzymał status prof . tytularnego Uniwersytetu Poznańskiego ( UP ) i utworzoną ad personam katedrę , którą nazwał Katedrą Historii Żeglugi i Polityki Morskiej . Jednak już w czerwcu 1950 r . katedra została zlikwidowana , a Kowalenko wyrzucony z uczelni . Nie miało to jednak związku z powszechnym w tym czasie „ usuwaniem przeżytków reakcyjnej profesury ”, co dotknęło wielu wybitnych naukowców 16 . Ze znajdujących się w posiadaniu Instytutu Pamięci Narodowej akt Urzędu Bezpieczeństwa wynika , że bezpośrednim i jedynym sprawcą wyrzucenia Kowalenki był Bolesław Kuryłowicz , ówczesny prorektor UP . Uczynił to tak skutecznie , że kiedy po okresie tzw . odwilży , w 1958 r . Kowalenko prosił ów-
16 Szerzej na ten temat zob . T . Schramm , Kilka mniej znanych kart z dziejów Uniwersytetu
Poznańskiego , Poznań 1994 . Zob . także Archiwum Państwowe w Poznaniu , POP Uniwersytet Poznański . Protokoły konferencji , planów , egzekutyw 1949-1951 . KU PZPR UAM Poznań sygn . 1 i 2 .