Szpiedzy i szpiegostwo w prasie poznańskiej okresu dwudziestolecia
59
wadził działania kontrwywiadowcze wewnątrz kraju , a ekspozytura nr III realizowała zadania z zakresu wywiadu płytkiego i kontrwywiadu zaczepnego na terenie Niemiec 5 . Samodzielny Referat Informacyjny współpracował z takimi organami , jak Policja Państwowa , Korpus Ochrony Pogranicza itp . 6
Działania polskiego kontrwywiadu na obszarze Poznańskiego nadal pozostawiają wiele niewyjaśnionych wątków . Powodem jest nie tylko specyfika działań kontrwywiadowczych , lecz nade wszystko stan archiwów polskich służb specjalnych z okresu międzywojennego . Wybuch wojny w 1939 r ., chaos pierwszych dni , spowodowały , że utracono większą część archiwów polskiego wywiadu . Część zasobów znalazła się w posiadaniu Niemców i So wietów , część została celowo zniszczona przez Polaków . Zachowane materiały z działań II Oddziału są więc rozproszone 7 . Z pozostałych dokumentów najwięcej informacji na temat działań kontrwywiadu odnaleźć możemy w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego i Archiwum Akt Nowych . Historię działań wywiadu defensywnego znamy dzięki opracowaniom m . in .: Andrzeja Pepłońskiego , Andrzeja Misiuka , Tadeusza Dubickiego 8 . Poznański kontrwywiad nie stanowił dotąd przedmiotu odrębnych badań 9 , zagadnienia działań tutejszej placówki kontrwywiadowczej stanowią jedną z niemal nieznanych kart historii . Przedmiotem przedstawianego tekstu także nie jest cała działalność poznańskiej „ Dwójki ”, a jedynie jej rola w uświadomieniu zagrożenia szpiegostwem ludności cywilnej na terenie województwa poznańskiego , a także rola , jaką odegrała prasa Poznańskiego w realizacji tego zadania .
Wspólny front walki z obcą dywersją zbudowano , gdy formalnie Wielkopolska należała do Cesarstwa Niemieckiego , wybuch powstania wielkopolskiego szybko zmienił położenie poznańskich konspiratorów . Sztab Generalny WP w Warszawie na bieżąco wydawał rozkazy dotyczące organizacji służby informacyjnej i przeszkolenia kolejnych rodzajów broni w jej zakresie . Rozkaz dzienny z 2 lutego 1919 r ., pochodzący z Dowództwa Głównego Sztabu Generalnego WP w b . dzielnicy pruskiej ogłaszał postanowienie Naczelnej Rady Ludowej ( NRL ) w Poznaniu , które w zakresie działań wywiadowczych okre-
5 Tamże , s . 18 .
6 Tamże , s . 39 .
7 A . Pepłoński , dz . cyt ., s . 8-9 ; P . Cichoracki , D . Dąbrowski , Wykaz akt Oddziału II Sztabu
Głównego Wojska Polskiego i jego Ekspozytur z lat 1918-1939 przechowywanych w Wydziale IV Biura „ C ” Ministerstwa Spraw Wewnętrznych , [ w :] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP , t . IV , pod red . T . Dubickiego , Łomianki 2014 .
8 Zob . m . in .: A . Misiuk , Służby specjalne II Rzeczypospolitej , Warszawa 1998 ; Wywiad i kontrwywiad II RP , t . 1-4 , pod red . T . Dubickiego , Łomianki 2010 , 2012 , 2013 , 2014 .
9 Cz . Partacz , B . Polak , Wywiad i kontrwywiad formacji wielkopolskich 1918-1919 . Postulaty badawcze , [ w :] Kontrwywiad II RP ( 1914 ) 1918-1945 ( 1948 ), t . 1 , pod red . Z . Nawrockiego , Warszawa 2013 , s . 45 ; M . Polak , Współdziałanie społeczeństwa polskiego z wywiadem i kontrwywiadem II Oddziału SG w Wielkopolsce w latach 1938-1939 . Postulat badawczy , [ w :] Kontrwywiad II RP ( 1914 ) 1918-1945 ( 1948 ), t . 1 , dz . cyt ., s . 256 .