294 Recenzje i omówienia
nie zakon Karmelitów . Na marginesie warto zaznaczyć , że ta wspólnota ma w Kłębowie długie tradycje 77 .
Dobry poziom opisu udało się utrzymać przy blazonowaniu pieczęci z herbami szlacheckimi . Autorzy postanowili identyfikować znaki poprzez ich nazwy , pomijając wskazywanie poszczególnych przedmiotów umieszczanych na tarczach . Znacznie dokładniej omówione zostały zewnętrzne elementy herbów . Pewne zdziwienie budzi kolejność pól w przypadku herbów złożonych ( nr 17 ). Autorzy przy tworzeniu opisu najpierw identyfikowali wyobrażenie tarczy sercowej , dając mu numer pola 1 , a następnie w kolejności od prawego górnego rogu numerowali kolejne pola . W literaturze przedmiotu trwa spór w tej materii . Sposób wybrany przez poznańskich badaczy preferowali m . in . Gert Oswald 78 i Thomas Woodcock 79 . Inni autorzy widzą ten problem inaczej i pole sercowe umieszczają na końcu , a nie początku blasonu 80 .
Warto zwrócić uwagę czytelnika na opisy zewnętrznych elementów herbów . Autorzy pracy postanowili je bardzo dokładnie opisywać . Szlacheckie tarcze herbowe zwykł zwieńczać hełm rycerski z koroną i klejnot . W opisach z katalogu zwykle nie identyfikowano rodzaju herbu , za to bardzo dokładnie opisywano liczbę fleuronów i pałek na koronie . W heraldyce zachodniej , gdzie panował zwyczaj umieszczania na hełmach koron rangowych , wskazywały one pozycję osoby używającej omawianego znaku . W polskiej nie było takiej tradycji , a korony miały jedynie charakter ozdobny 81 . W przeciwieństwie do opisu godeł herbowych , które identyfikowano poprzez nazwy herbów , przy opisie klejnotów postanowiono wskazywać poszczególne przedmioty . W XVII w . w polskiej heraldyce pojawiają się panoplia – militaria umieszczane wokół tarczy w celach kompozycyjnych . Autorzy postanowili wskazywać poszczególne rzeczy . Przez to postanowiono wejść na grunt historii wojskowości . W panopliach broń artyleryjska była zwykle przedstawiana od grona do pola czopowego , w związku z tym określenie jej rodzaju jest zadaniem wymagającym 82 . Trudno powiedzieć , dlaczego autorzy zwykle wi-
77 Zob . Dzieje parafii Kłębowskiej , Kębłowo 1970 , s . 31 , 62 , http :// www . parafiakeblowo . pl /
pliki / dzieje _ keblowa . pdf ( dostęp : 25 marca 2016 r .).
78 G . Oswald , Lexikon der Heraldik , Lipsk 1984 , s . 459 .
79 T . Woodcock , J . M . Robinson , The oxford guide to heraldy , Oxfrord 1988 , s . 57 .
80 W katalogu można również wskazać pieczęć z dzieloną tarczą herbową , w której kolejność pól podano inaczej ( nr 554 ). Por .: S . Friar , J . Ferguson , Basic Heraldy , Londyn 1993 , s . 143 ; D . L . Galberth , L . Jequier , Handbuch der Heraldyk , Augsburg 1990 , s . 299 ; O . Neubecker , Heraldik . Wappen – ihr Ursprung , Sign und Wert , Augsburg 1990 , s . 232-233 ; A . Znamierowski , P . Dudziński , Wielka Księga Heraldyki , Warszawa 2008 , s . 109 .
81 A . Znamierowski , P . Dudziński , dz . cyt ., s . 96 .
82 Por . M . Sawicki , Twierdza radziwiłłowska w Birżach w XVII wieku . Artyleria i cekhauz , [ w :]
Wśród dymu i ognia . Studia i materiały do dziejów artylerii polskiej i obcej , t . II , red . A . Smoliński , Oświęcim 2016 , s . 33 .