Recenzje i omówienia
285
język angielski 28 . Podobnie rozwiązano sprawę ciekawszych zabytków , wykonując ich powiększone zdjęcia , które zajmują całą stronę . Inaczej w analizowanych pracach wyglądają opisy pieczęci 29 . W ukraińskiej pracy nie obracano fotografii . W niektórych przypadkach dołączano ilustrację przedstawiającą lakowy odcisk wykonany współcześnie przy użyciu typariusza .
Po omówieniu formularza edytowano 730 tłoków i stempli pieczętnych z zasobu poznańskiego archiwum . Postanowiono uporządkować je zgodnie z układem nadanym w archiwum państwowym . W zasadzie odpowiada on postulowanemu w sfragistyce porządkowi wg typów dysponentów z zachowaniem podukładu alfabetycznego . Jednakże niektóre nazwy grup dysponentów w pełni nie odpowiadają zawartości poszczególnych kolekcji . I tak wśród pieczęci monarszych znajdziemy prawdopodobną pieczęć Sądu Nadwornego Prus Zachodnich w Bydgoszczy ( nr 2 ). W grupie urzędniczych pieczęci imiennych możemy odnaleźć bezimienną , osobistą pieczęć nieokreślonego Poniatowskiego ( nr 12 ). Wśród pieczęci wiejskich : typariusze sądów sołeckich w Gorzycy ( nr 80 ), Ratajach ( nr 107 ), Sierakowie ( nr 108 ), oraz sigilli urzędów stanu cywilnego w Kleszczewie ( nr 90 ), Kolnie ( nr 93 ), Krerowie ( nr 96 ), Przyczynie Górnej ( nr 104 ), Radzimiu ( nr 106 ) 30 . Do tłoków sądowych zaliczono tylko pieczęcie justycjariuszy dóbr i sądów patrymonialnych . Pewnym zaskoczeniem dla sfragistyka będzie nazwa VII kolekcji : Pieczęcie ziemskie . Polska historiografia tradycyjnie wiąże je z sigillis wykorzystywanych przez samorząd szlachecki z czasów I Rzeczpospolitej 31 , a nie zarządy dóbr . Kolejną grupą są pieczęcie urzędów i instytucji . Wśród niebudzących zastrzeżeń przyporządkowań można natrafić na pieczęcie wójtów gmin z Brzegów ( nr 154 ), Mierzwina ( nr 161 , 162 ), Nagłowic ( nr 166 ), Nieznanowic ( nr 168 ), Rakowa ( nr 175 ), Sobkowa ( nr 177 , 178 ), Wodzisławia ( nr 181 , 182 ). Naturalnie , przyporządkowanie takie nie jest błędne , ale w świetle umieszczenia typariuszy wójtowskich z Czeszewa ( nr 75 ), Drzewa ( nr 77 ), Gór ( nr 81 ), Klonów ( nr 91 ), Kowalewa ( nr 94 ), Ponieca ( nr 102 ), Szklarki Myśleniewskiej ( nr 111 ), Wilczy ( nr 115 ), wśród pieczęci wiejskich wydaje się niekonsekwent-
28 W pracy poznańskich badaczy przetłumaczony został wstęp i wprowadzenia do poszczególnych rozdziałów .
29 Opis ukraińskich badaczy ma charakter narracyjny i czasami bywa zbyt ogólny . W pracy poznańskich uczonych pieczęcie są opisywane przy pomocy formularza ułożonego w punktach .
30 Dla porównania – pieczęcie urzędników stanu cywilnego z Kawnic ( nr 157 ), Pińczowa
( nr 171 , 172 ), Rakoszyna ( nr 174 ), Sędzina ( nr 176 ), Wistki Szlacheckiej ( nr 180 ) znalazły się w kolekcji VIII : pieczęcie urzędów i instytucji . A pieczęcie ich odpowiedników z Grodziska ( nr 224 ), Leszna ( nr 267-272 ), Ostrzeszowa ( nr 305 ), prawdopodobnie Ponieca ( nr 311 ) znalazły się w pieczęciach miejskich ( kolekcja IX ).
31 M . Gumowski , Sfragistyka Polska , [ w :] M . Gumowski , M . Haisig , S . Mikucki , Sfragistyka ,
Warszawa 1960 , s . 254-255 ; S . K . Kuczyński , Polskie herby ziemskie . Geneza Treści – Funkcje , Warszawa 1993 , s . 180-185 .