278 Recenzje i omówienia
w XX i XXI w ., prezentuje również dorobek badań dyplomatycznych w Polsce , a na koniec podstawowe pojęcia dyplomatyki , czyli terminologię , jaką dyplomatyka się posługuje . Rozdział drugi , napisany przez Tomasza Jurka , przedstawia zarys dziejów i stan obecny edytorstwa dokumentów w Polsce , poczynając od Jana Długosza w XV w . a kończąc na współczesnych edycjach akt miejskich , które ukazały się w 2011 i 2012 r . Poprzez swój bibliograficzny charakter rozdział ten informuje każdego badacza , jakim źródłowym materiałem publikowanym może dysponować . Trzeci rozdział , także autorstwa Tomasza Jurka , przedstawia stan dyskusji naukowej na temat początków dokumentu w Polsce , rozważa kwestię istnienia dokumentu w Polsce X-XI w ., podkreślając dominującą rolę zeznania świadków oraz zorganizowany system pamięci prawnej i publiczne ogłaszanie treści ważnych postanowień , w tym także zmian własnościowych jako zjawiska typowego dla społeczeństw obywających się bez pisma . Poza tym ukazuje Kościół jako wspólnotę ludzi piśmiennych , która pierwsza zaczęła sporządzać i gromadzić zapiski majątkowe . Autor omawia również recepcję dokumentu pieczętnego w Polsce XII w . i rolę pieczęci jako należytego uwierzytelnienia dokumentu , a także formę i znaczenie pierwszych dokumentów polskich , ze słynną fundacją Zbilutową z 1153 r . na czele . Ten sam autor w następnym rozdziale przedstawia : tło historyczne rozwoju dokumentu polskiego w XIII w ., wzrost liczby dokumentów i pojawienie się dokumentów dla odbiorców świeckich oraz związany z tym wzrosty rangi prawnej i mocy dowodowej dokumentu w sądach , omawia proces kształtowania się kancelarii i metod ich pracy , kolejne zmiany zewnętrznych i wewnętrznych form dokumentów oraz sposób funkcjonowania dokumentu kościelnego , książęcego i prywatnego . Cezurę końcową tego rozdziału stanowi czas zjednoczenia państwa z rozbicia dzielnicowego , który jednocześnie otwiera kolejną część , poświęconą prezentacji poszczególnych kategorii dokumentacji od początku XIV w . aż po upadek państwa polskiego w końcu XVIII w . W pierwszym rozdziale tej części pracy Waldemar Chorążyczewski ( Uniwersytet Mikołaja Kopernika , Toruń ) przedstawił stan badań nad kancelariami centralnymi państwa , głównie kancelarią królewską ( koronną ), a następnie obraz przemian urzędów kancelaryjnych , tj . kanclerza i podkanclerzego , pisarzy dworu i pisarzy królewskich , sekretarzy królewskich , sekretarzy wielkich , pisarzy kancelarii królewskiej , regentów , metrykantów , pisarzy dekretowych , sekretarzy pieczęci , omawia proces wyodrębnienia kancelarii z dworu królewskiego oraz przemiany kancelarii królewskiej w kancelarię koronną , czyli państwową od XVI w ., przedstawia genezę kancelarii ruskiej , kancelarii pokojowej ( gabinetowej ), związanej z osobą króla , litewską kancelarię wielkoksiążęcą , kancelarię podskarbiego wielkiego koronnego , oraz liczne kancelarie obsługujące centralne urzędy państwowe w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego , a także tryb pracy kancelaryjnej oraz dokumentację wytwarzaną przez kancelarie centralne .