204 Natalia Kamińska , Anna Kledzik , Klaudia Nawrocka
go wyznania , była w kościele rzymskokatolickim niewielka i nie przekraczała kilku procent . Dodatkową przeszkodą w poślubianiu partnera innej religii były koszty , jakie pociągało za sobą ubieganie się o zwolnienie z rygorystycznych przepisów , regulujących zawieranie ślubu . Powodowało to , iż o dyspensę ubiegali się najczęściej zamożniejsi mieszkańcy prowincji poznańskiej 3 .
2 . Cel opracowania
Wzorce zawierania małżeństw wiążą się z wieloma czynnikami , w tym m . in . z : religią , statusem społecznym , wielkością ośrodka zamieszkania partnerów . Celem niniejszej pracy jest charakterystyka wzorców zawierania małżeństw oraz ich różnorakich uwarunkowań w Poznaniu drugiej połowy XIX w .
3 . Materiały
W niniejszej pracy wykorzystano urzędowe księgi małżeństw obwodu Piotrowo – losowo wybranego obwodu urzędu stanu cywilnego z Poznania . Jako cezurę badawczą przyjęto lata 1874-1899 . Zebrany materiał obejmował zarejestrowane w tym czasie 491 ślubów . W utworzonej bazie danych znajdują się następujące informacje o partnerach : imię , nazwisko , data i miejsce urodzenia , data ślubu , miejsce zamieszkania , wykonywany przez nich zawód , stan cywilny , wyznanie oraz dane personalne rodziców . Warto podkreślić , iż dla potrzeb niniejszego opracowania wybrano księgi urzędowe , gdyż jedynie w tego typu rejestrach przyszli małżonkowie oraz świadkowie ślubu byli zobligowani do złożenia podpisu w księdze . W księgach parafialnych , prowadzonych przez proboszczów parafii , nie było takiego wymogu .
W odniesieniu do XIX w . sposób składania podpisu stanowił niezbędny element umożliwiający stwierdzenie faktu posiadania ( bądź też nieposiadania ) wykształcenia . Ponieważ w niniejszej pracy analizowano m . in . wpływ wykształcenia na wiek w chwili ślubu , informacja o wykształceniu partnerów była niezbędna .
W księgach USC Piotrowo odnotowano trzy główne formy składnia podpisu , stanowiące dla nas podstawę oszacowania poziomu wykształcenia przyszłych małżonków . Analfabetyzm przejawiał się brakiem umiejętności złożenia podpisu w urzędowych dokumentach . Podpis złożony przez partnerów nieposiadających umiejętności pisania i czytania przyjmował zazwyczaj postać trzech krzyżyków . Partnerzy , którzy opanowali pisanie w podstawo-
3 K . Makowski , Rodzina poznańska w I połowie XIX wieku , Poznań 1992 .