Staropolska praktyka archiwalna na podstawie badań inwentarzy skarbca
19
dym razem w przypadku komisji powołanych mandatem królewskim : byli to przydani do pomocy Marcinowi Kromerowi pisarze 46 oraz Jan Zamoyski , któremu zwrócono koszty podróży 47 . W pozostałych przypadkach niezbędne są szczegółowe badania .
*
Podsumowując zawarte w tekście rozważania , po raz kolejny uwypuklić należy trudności , które stwarza niekompletny materiał źródłowy . Nie posiadamy w tej chwili dokładnych danych dotyczących rzeczywistej liczby skutecznie przeprowadzonych rewizji , znamy bowiem jedynie te inwentarze , które dotrwały do naszych czasów , lub te , o których wspominają same źródła . Niewykluczone , że część spisów nie została jeszcze odkryta przez dotychczasowych badaczy . Nieustawanie w poszukiwaniach jest istotne zwłaszcza w stosunku do inwentarzy pochodzących z czasów po konstytucji 1563 / 1564 r . nakazującej oddanie skarbca nowemu podskarbiemu . Znajdujące się dotychczas w rękach monarchy kompetencje związane z powoływaniem komisji inwentaryzacyjnych , u progu XVII stulecia przechodzą częściowo w ręce stanów sejmujących . Częściowo , ponieważ w dalszym ciągu zdarzają się inwentaryzacje niebędące efektem ustawodawstwa sejmowego 48 .
Pomimo tego stwierdzić jednak wypada , że zarządzane na sejmach rewizje archiwum i skarbca w dużej części kończyły się sukcesem , choć często po licznych reasumpcjach , które świadczą zdecydowanie o ich istotnym wówczas znaczeniu . W przypadku tych komisji , o których wiemy , że nie doszły do skutku , niezwykle trudno ustalić przyczynę zaniechania planów inwentaryzacyjnych . Jedna tylko konstytucja z 1676 r . obarcza winą komisarzy , którzy nie zjechali się do Krakowa w wyznaczonym terminie 49 . Czy istniały inne powody ? Nie wiemy .
Pewne jest natomiast , że nieobecność członków komisji nie była czymś nadzwyczajnym . Tym bardziej więc na podkreślenie zasługuje fakt , że pomimo znacznego przetrzebienia składu osobowego wiele rewizji udawało się doprowadzić do końca . W dalszym ciągu na szczegółowe badania czeka kwestia uposażenia komisarzy , od której mogła zależeć ich frekwencja w czasie przeprowadzanych inwentaryzacji skarbca i archiwum koronnego .
46 List Zygmunta Augusta do Spytka Jordana z Zakliczyna z 7 października 1551 r ., [ w :]
A . Kłodziński , dz . cyt ., s . 495-496 .
47 List Zygmunta Augusta do Hieronima Bużeńskiego z 7 listopada 1569 r ., tamże , s . 498 .
48 Jak np . ta z 1659 r ., będąca wynikiem zmiany na urzędzie podskarbiego , nie zaś efektem
konstytucji z lat 1658 i 1659 . Zob .: Inwentarz Skarbu Rzeczypospolitej za Króla Zygmunta III post fata ; VL 4 , s . 246 i 278 .
49 VL 5 , s . 174 .