178 Grzegorz Łukomski
Bloku ” 12 . W praktyce politycznej skutkiem nowej polityki Watykanu było nawiązanie pełnych stosunków z komunizmem , a więc faktyczne uznanie świata komunistycznego jako realny byt polityczny , wraz z jego ideologią , zmianami terytorialnymi w świecie po II wojnie światowej i masowymi zbrodniami . Najbardziej spektakularnym wyrazem „ udzisiejszenia ” był sobór waty - kański II 13 .
Podjęte w Kościele powszechnym zmiany dotyczyły oczywiście także Koś cioła w Polsce . Dążono tu także do wypracowania swoistego modus vivendi . Kościół zyskiwał względną swobodę działania i jakiegoś wpływu na sprawy polskie za cenę zrzeczenia się znaczącej części swojej suwerenności . Było to ważne , gdyż opresja , w jakiej się znalazł , nie miała precedensu w przeszłości . Także komuniści polscy zmienili po 1956 r . strategię swych działań .
Interesujące są kulisy utworzenia Stowarzyszenia Pax , prokomunistycznej organizacji zrzeszającej świeckich działaczy katolickich 14 . Mackiewicz wskazał na inspiratorską w przedsięwzięciu rolę Aleksandra Bocheńskiego , w okresie II Rzeczypospolitej – publicysty o poglądach konserwatywnych . Organizacja powstała z jego koncepcji politycznej i przerodziła się niemal natychmiast w agenturę komunistyczną . Bocheński , oskarżany o kolaborację z Niemcami , był w istocie zwolennikiem myśli konserwatywnej i ugodowej wobec każdego , nie tylko niemieckiego najeźdźcy ; nawiązywał do dziewiętnastowiecznych koncepcji Aleksandra Wielopolskiego i krakowskich Stańczyków . Po wkroczeniu Sowietów do Krakowa , zagrożony aresztowaniem , zaproponował komunistom współpracę . Ci ostatni , wówczas bardzo pragnący uwiarygodnić własną , kruchą jeszcze władzę oraz zmienić swój wi-
12 J . Mackiewicz , W cieniu Krzyża . Kabel Opatrzności , London 1994 , s . 15 . Praca po raz pierwszy ujrzała światło dzienne w Londynie w 1972 r ., nakładem Wydawnictwa Kontra .
13 Sobór watykański II – 21 . sobór powszechny , zwołany 25 grudnia 1961 r . i zainaugurowany 11 października 1962 r . przez papieża Jana XXIII . Cele soboru określił on w encyklice Ad Petri Cathedram z 29 czerwca 1959 r . – jednym z nich miało być dostosowanie dyscypliny kościelnej do wymogów czasu ( aggiornamento ). Odbyły się cztery sesje soborowe – Jan XXIII przewodniczył pierwszej , jego następca Paweł VI trzem kolejnym . W obradach uczestniczyło łącznie 3058 ojców soborowych i grono ekspertów ; przysłuchiwali im się audytorzy ( siostry zakonne i katolicy świeccy ) oraz obserwatorzy wydelegowani przez chrześcijańskie wspólnoty niekatolickie ( w czasie ostatniej sesji ich liczba sięgnęła 106 osób ). Ogłoszono szesnaście uchwał : konstytucji , dekretów i deklaracji , w tym najważniejszą – Konstytucję dogmatyczną o Kościele ”. Na ten temat obszernie : S . Stępień , Sobór Watykański II i orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich , [ w :] Milenium czy Tysiąclecie , red . B . Noszczak , Warszawa 2006 , s . 41-51 .
14 J . Mackiewicz , Zwycięstwo prowokacji , Londyn 1983 , s . 134-132 . Po raz pierwszy praca ukazała się w 1962 r . w Monachium . Stowarzyszenie Pax , prokomunistyczna organizacja , zrzeszająca świeckich działaczy katolickich , utworzona w kwietniu 1952 r .; ośrodkiem organizacyjnym stowarzyszenia był tygodnik „ Dziś i Jutro ”, wokół którego skupili się działacze przedwojennego Ruchu Narodowo-Radykalnego i Konfederacji Narodu . Pierwszoplanową rolę w organizacji ogrywał Bolesław Piasecki , który w czasie pobytu w więzieniu NKWD ( 1944-1945 ) zgodził się na współpracę z komunistami , dywersyjną działalność wobec Kościoła katolickiego w Polsce .