Poznański Czerwiec 1956 r . w kulturze i historiografii
153
żyserii Marka Maldisa i Grzegorza Łubczyka 71 , równolegle pokazujący historię Romana Strzałkowskiego i Pétera Mansfelda , który ( podobnie jak Roman Strzałkowski ) jest mitycznym symbolem rewolucji węgierskiej 1956 r ., brał w niej udział , jednak nie został skazany za to na śmierć , tylko za działalność rabunkowo-przestępczą po rewolucji , potraktowaną później jako aktywność opozycyjna . Film nie uwzględnił najnowszych badań i ustaleń historyków polskich 72 oraz węgierskich 73 , jednak jeden z jego twórców – Marek Maldis – otrzymał za niego dyplomy 74 .
Najlepszym – w subiektywnym ujęciu – filmem dokumentalnym jest obraz Grzegorza Brauna pt . Ostatnie powstanie z 1995 r . 75 i jego kontynuacja Remanenty czerwcowe 76 . Reżyserowi udało się namówić na wspomnienia m . in . Edwarda Gierka i Edmunda Pszczółkowskiego , w 1956 r . przewodniczącego Komitetu ds . Bezpieczeństwa Publicznego oraz jednego z dowódców wojsk pancernych . Po raz pierwszy również zostały wykorzystane akta przechowywane w Urzędzie Ochrony Państwa , co dla wiedzy historycznej o Poznańskim Czerwcu w 1996 r . było nowością 77 .
Wydarzenia z 28 czerwca 1956 r . były tematem kilkunastu innych filmów dokumentalnych , których nie sposób tu omówić , ale warto wymienić je w ce-
71 W latach 1997-2001 był ambasadorem Polski na Węgrzech .
72 Ł . Jastrząb , Mit Pétera Mansfelda , „ Głos Wielkopolski ” nr 241 ( 19032 ) z 14 / 15 października 2006 r ., s . 27 ; tegoż , Mityczna postać poznańskiego Czerwca , „ Dziś ” 2006 , nr 5 ( 188 ), s . 148-167 ; tegoż , Mityczny symbol rewolucji węgierskiej 1956 r ., „ Dziś ” 2006 , nr 11 ( 194 ), s . 176-186 ; tegoż , Święci chłopcy 1956 , „ Przegląd ” nr 47 ( 361 ) z 26 listopada 2006 r ., s . 38-40 ( przedruk : Polska Ludowa 1944- -1956, pod red . P . Dybicza , Warszawa 2014 , s . 274-279 ).
73 L . Eörsi , Mansfeld Péter és kultusza [ Péter Mansfeld and his cult ], „ Népszabadság ” 2002 ,
October 22 ; tegoż , Mansfeld Péter , a megtorlás legfiatalabb áldozata [ Péter Mansfeld , the youngest victim of the reprisals ], “ Rubicon ” 2002 , No . 11-12 , s . 30-33 ; tegoż , Mansfeld Péter . A valóság és a mítosz [ Péter Mansfeld , reality and myth ], „ Beszélő ” 2002 , No . 12 , s . 46-58 ; tegoż , Odbrązowiony symbol rewolucji , „ Życie Warszawy ” nr 169 z 21 lipca 2006 r ., s . 14-15 ; tegoż , Péter Mansfeld . Rzeczywistość i mit , ( w :) Ł . Jastrząb , Nieznane źródła do historii Wielkopolski XX w . Powstanie wielkopolskie 1918 / 1919 . Okupacja hitlerowska . Powojenne podziemie zbrojne . Rok 1956 . Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 85 urodzin doc . dr . Mariana Olszewskiego , Poznań 2013 , s . 474-501 . László Eörsi – ur . 1955 w Budapeszcie , od 1991 r . pracownik naukowy Instytutu Rewolucji Węgierskiej 1956 r ., autor licznych publikacji o wydarzeniach na Węgrzech 1956 r ., m . in . obalił mit i legendę Pétera Mansfelda .
74 Dyplom Honorowy Festiwalu Mediów Człowiek w zagrożeniu w Łodzi ( 2006 ); Dyplom
Specjalny na Festiwalu Form Dokumentalnych „ Nurt ” w Kielcach ( 2006 ) za „ wysokie walory poznawcze , edukacyjne i wychowawcze zawarte w obrazie tragicznych wydarzeń 1956 roku w Polsce i na Węgrzech ”.
75 Ostatnie powstanie ( 1995 ), reż . Grzegorz Braun , scen . Grzegorz Braun , Anna Machcewicz ,
Paweł Machcewicz , prod . „ Prasa i Film ” dla Programu 1 TVP .
76 Remanenty czerwcowe ( 1996 ), reż . Grzegorz Braun , prod . „ Prasa i Film ” dla Programu 1
TVP .
77 Grzegorz Braun przeglądał m . in . akta zabitych o późniejszej sygnaturze IPN BU 0749 / 15 ( dawna sygn . 112 / 15 , 155 / 15 ).