Poznański Czerwiec 1956 r . w kulturze i historiografii
151
i gen . dyw . Wsiewołoda Strażewskiego 53 oraz z procesów sądowych „ trzech ” 54 i „ dziewięciu ” 55 , rozpoczętych 27 września 1956 r .
Pierwszym filmem dokumentalnym o Poznańskim Czerwcu 1956 r . był Poznań 1956 56 Tadeusza Litowczenki i Mirosława Kwiecińskiego . Zaletą tego filmu jest fakt , że relacje osób występujących , uczestników wydarzeń , nie są obciążone jeszcze konfabulacją i mitomanią , co występuje już masowo w następnych dekadach . Innym ważnym dokumentem byli Niepokonani 57 Marka Drążewskiego 58 , film ukończony w 1984 r . 59 , którego reżyser został dwukrotnie nagrodzony w 1988 r . 60 Oba te obrazy cechowało przede wszystkim pokazanie po raz pierwszy unikatowych jak na tamte czasy źródeł ikonograficzdyckie elementy poturbowały żołnierza , wówczas zrozumiałem , że to już nie demonstranci , ale przeciwnicy naszego ustroju . Wtedy wydałem rozkaz , że gdy tłum będzie atakować należy otworzyć ogień , zgodnie z poleceniem towarzysza Ochaba , który dzwonił , aby użyć broni ”, za K . Brzezicki , Kto się boi Czerwca ‘ 56 ?, „ Głos Wielkopolski ” nr 144 ( 16503 ) z 22 czerwca 1998 r ., s . 3 . Jest to więc trop , wiodący ku odpowiedzi na pytanie , kto kazał strzelać . W Instytucie Pamięci Narodowej jest też dokument , który wskazuje na Edwarda Gierka i Leona Stasiaka jako tych , którzy wydali rozkaz strzelania . Prawdopodobnie nie wydali go samodzielnie , tylko na polecenie z Warszawy , które miało przyjść z Komitetu d / s Bezpieczeństwa Publicznego ( AIPN Po , sygn . IPN Po 570 / 69 / CD , Materiały do udostępnienia do celów służbowych , k . 5 : „[...] za zgodą tow . Gierka i Stasiaka , na rozkaz kierownika Wojewódzkiego Urzędu / o godz . 12.20 / nastąpiła pierwsza seria ostrzegawcza ”, AIPN Po , sygn . IPN Po 05 / 25 , Notatka dot . przebiegu wypadków w Poznaniu w dniach 28-29 . VI . 1956 r . opracowana na podstawie dotychczas uzyskanych materiałów , k . 25 .
53 Wsiewołod Strażewski ( 1897-1973 ) – w 1956 r . dowódca Śląskiego Okręgu Wojskiego ,
którego wojska brały udział w tłumieniu zajść w Poznaniu .
54 Proces o morderstwo kpr . Zygmunta Izdebnego – oskarżenie : Józef Foltynowicz , Jerzy
Sroka i Kazimierz Żurek , wyroki od czterech lat więzienia do czterech i pół .
55 Janusz Biegański , Stanisław Jaworek , Stanisław Kaufmann , Łukasz Piotrowski , Józef
Pocz towy , Leon Olejniczak , Jan Suwart , Zenon Urbanek , Ludwik Wierzbicki – wyroki zapadły , ale na skutek przemian październikowych oskarżeni wyszli na wolność .
56 Poznań 1956 ( 1981 ), reż . i scen . Tadeusz Litowczenko , Mirosław Kwieciński . Patrz : Poznański film o Czerwcu , „ Głos Wielkopolski ” nr 150 ( 14357 ) z 29 / 30 czerwca 1991 r ., s . 10 ( rozmowa Anny Plenzer z z Tadeuszem Litowczenko ).
57 Niepokonani ( 1984 ), reż . i scen . Marek Drążewski , muzyka Jan A . P . Kaczmarek z Or -
kies trą Ósmego Dnia .
58 Właściwie Andrzej Marek Drążewski .
59 Większość źródeł błędnie podaje datę produkcji 1981 r . W tym roku została rozpoczęta realizacja filmu , którą ukończono w 1984 r . Szerzej o filmie patrz : P . Bikont [ pod pseud . Ł . K . Liptus ], Tego nie wolno nam oglądać , „ Tygodnik Mazowsze ” nr 200 z 25 lutego 1987 r ., s . 2 ; Film M . Drążewskiego „ Niepokonani ”, „ Obserwator Wielkopolski ” 1990 , nr 17 , s . 7 , 10 ; Niepokonani , „ Tygodnik Demokratyczny ” 1989 , nr 8 , s . 8-9 ( rozmowa Ewy Wilcz-Grzędzińskiej z Markiem Drążewskim i Małgorzatą Rodowicz ); M . Sułkowski , [ rec .], „ Arka ” 1988 , nr 21 , s . 128-130 ; J . Uszyń ski , Niepokonani , „ Przegląd Powszechny ” 1989 , nr 2 , s . 315-318 ; I . W ., Zamiast recenzji , „ Grizzly ” 1988 , nr 6 / 7 , s . 13-14 .
60 I Nagroda na Festiwalu Filmów Społeczno-Politycznych w Łodzi ( 1988 ), Don Kichot –
Na groda Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych przyznana w 1988 r . podczas Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie .