Myśl historiozoficzna Augusta hr. Cieszkowskiego
53
sprawy w pruskim Zgromadzeniu Narodowym, do którego zdobył mandat
poselski (od 8 maja 1848 r.), a także równolegle angażował się organizowanie
i rozwój lokalnego środowiska naukowego – w instytucjonalnej postaci rzeczonego już powyżej Poznańskiego Towarzystwa przyjaciół Nauk. Czy oddanie na jego badawcze zapotrzebowanie swego zasobu bibliotecznego o liczbie
40 tys. woluminów – z zakresu historii prawa, filozofii, ekonomii, przyrodoznawstwa, literatury, sztuki, religioznawstwa, językoznawstwa czy slawizmu – nie stanowi przekonującego argumentu o życiowej pasji faktycznego
zaangażowania autora Ojcze Nasz?
Ale przede wszystkim należałoby retorycznie w pewnym sensie zapytać:
czy ktoś o takimże biegu życia i rozwoju myśli intelektualnej mógłby nie podjąć swych wyjątkowych przemyśleń w skonfrontowaniu jej z intelektualnym
wyzwaniem tamtej ówczesności, jaką stanowił heglizm i nie podjąć na sposób
imperatywny sformułowania ich w Prolegomenie do historiozofii oraz w Ojcze
Nasz? Na czym więc – badawczo postrzegając schyłek europejskiej nowożytności z perspektywy współczesnej postmoderności – polegało konfrontacyjne zderzenie świata cywilizacyjności polskiej, który egzystencjalnie stanowił
punkt wyjścia refleksji Cieszkowskiego i podłoże jego intelektualnych i zarazem kulturowych odniesień, z wizją dziejów, jaka z inspiracji Hegla, autora
Fenomenologii ducha, stała się udziałem dziewiętnastowiecznych elit intelektualnych europejskiego Zachodu?
3. Myśl historiozoficzna autora Ojcze Nasz przezwyciężaniem
impasu intelektualnej metafizyki i wzniesieniem podwalin
w rozpoznanie człowieczego spełniania się
w jestestwie w glorii życia
August hr. Cieszkowski pozostawił imponującą twórczą spuściznę pisarską:
naukową i badawczą, będąc za życia niekwestionowanym autorytetem jako
uczony i filozof, pragmatyczny działacz społeczno-gospodarczy i mędrzec,
a nawet mesjanistyczny wizjoner. Jak zasadnie podnosi Kazimierz Wojnowski:
opus intelektualne i inteligibilno-kontemplatywne było ideotwórcze i zarazem pragmatyczne, równolegle filozoficzne i naukowe (w uproszczeniu), realistyczne i mistycyzujące, analityczne i syntetyzujące jednocześnie, zawsze
jednak logiczne i badawczo rzetelne oraz poznawczo uczciwe48.
Zanim podejmiemy kwestię niezwykłej nowości inspirujących badawczo
treści opus filozoficzno-historiozoficznego Cieszkowskiego, pozwolimy sobie
48 Por.
K. Wojnowski, Wstęp. August hr. Cieszkowski, s. 19.