52
ks. Dominik Kubicki
imperium postępu techniczno-technologicznego i przemysłowo-gospodarczego – sytuacji nowo wykształconego proletariatu, a zwłaszcza fabrycznej
pracy dzieci i ich dość wysokiej śmiertelności, nikłej liczbie [elementarnych
jedynie] szkół i ich niskiemu poziomowi nauczania, wolę imperatywu edukacyjno-wychowawczej działalności wobec polskich wiejskich oikoumene. Re
zultatem tegoż pobytu i poczynionych refleksji stało się obszerne badawcze
opus Du crédit et de la circulation41 oraz rozważanie Uwagi nad obecnym sta
nem finansów angielskich42, zawierające zarysowujące się zaczątki przekonań
Cieszkowskiego, czyli idei praktycyzmu w gospodarowaniu, demokratyzmu
w stanowieniu samorządności, racjonalizmu w dziedzinie edukacji oraz tolerancji w obyczajowości i kulturze43.
Wykorzystuje w sumie podróże po Francji, Anglii i Włoszech do naocznego przypatrzenia się osiągnięciom cywilizacyjnym (w sensie techniczno-technologicznym) zachodnioeuropejskich systematów państw, aby umiejętnie
twórczo wykształcić własne koncepcje z zamiarem ich propagowania bądź
upowszechnienia wiedzy o zdobyczach cywilizacyjnych. Ale zanim się to stanie, nabył nawet majątek we Francji i stał się (m.in.) delegatem swego regionu – czyli Basses Alpes – na kongres rolniczy w Paryżu w 1847 r., pracując
w komisji kredytowej i opracowując odpowiedni raport. Zanim jednak już
ostatecznie osiądzie w Wierzenicy jako właściciel majątku ziemskiego i równolegle zamieszka w Poznaniu dokonuje publikacji twórczych przemyśleń
nad kwestiami administracyjno-politycznymi: O izbie wyższej i arystokracji
w izbie wyższej44, problematyką filozoficzną: Bóg i palingeneza45, zagadnieniami społeczno-gospodarczymi: Praktyczna filozofia wiejskiego gospodarowania46,
oraz rozpoczętych rozważań nad historiozofią ludzkości: Ojcze Nasz47 – najbardziej znane opus magnum Augusta hr. Cieszkowskiego, nad którym nie
ustawał w zmaganiu intelektualno-kontemplatywnym, rozciągającym się na
ponad trzydzieści pięć lat jego życia.
Znamienne jest, że wysokie kompetencje praktyczne w zakresie wiedzy
ekonomiczno-gospodarczej zostały dostrzeżone już w latach czterdziestych
XIX stulecia, w 1859 r. zaś otrzymał propozycję objęcia urzędu ministra finansów w rządzie pruskim, którego jednak nie przyjął. Natomiast podjął aktywność w dziedzinie politycznej, działając ze skutecznym oddaniem dla polskiej
41 Czyli
o kredycie i obiegu [pieniądza] (Paris 1839).
1842.
43 Por. tamże, s. 13.
44 Paris 1844.
45 Berlin 1842.
46 Poznań 1844.
47 Ojcze nasz (t. I, Paris 1848; Paris 18702); Wezwanie (t. II, Poznań 1899), Pierwsza prośba.
Święć się Imię Twoje (t. III, Poznań 1903), Druga prośba. Przyjdź Królestwo Twoje (t. IV, Poznań
1906); Streszczenie (Wilno 1911).
42 Warszawa