50
ks. Dominik Kubicki
wszechstronnych zainteresowań, zmysłu badawczego i sprawności pretendujących do uprawiania nauki; przecież pod jego wpływem August Cieszkowski
zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, ówcześnie
zreformowanego. Zreformowana Wszechnica Wolnego Miasta Krakowa zapełniona była uczonymi, którzy poza granicami zaboru dali skutecznie się
rozpoznać w naukowych osiągnięciach. Cieszkowski jako student miał więc
możność wkroczenia w dosłownie czystą filozofię pod kierownictwem profesora filozofii Józefa E. Jankowskiego – ówcześnie wybitnego kantysty. Ale
świat nastawionego heterodoksyjnie do utartych schematów myślowych
Jankowskiego nie był jedynym, w który wkroczył autor Ojcze Nasz. W zakresie problematyki pedagogicznej i psychologicznej słuchał wykładów prof.
Michała Wiszniewskiego33 (1794-1865) – historyka literatury polskiej, który
w swej życiowej drodze miał doświadczenie działacza politycznego w powstaniu krakowskim w 1846 r. Właśnie to on w pierwszej kolejności wywarł
istotny wpływ na Cieszkowskiego swą postawą patriotyczną wraz z niezwykłą aktywnością społeczno-polityczną i naukową, a także założeniami swoich
koncepcji i twierdzeń psychologiczno-pedagogicznych34.
W sumie, przebywając przez niezwykle krótki czas na studiach uniwersyteckich w Krakowie, autor Ojcze Nasz miał możność oprócz zapoznania się
z różnymi dziedzinami wiedzy również wglądu do naukowego warsztatu
uczonego i roli, jaką pełni w stosunku do społeczeństwa. W 1832 r. udał się na
dalsze studia w Niemczech – do Berlina, do nowoczesnego ówcześnie uniwersytetu, nawiązującego do uniwersyteckiego ideału mediewalnej Christianitas,
a na nowo zreformowanego i zorganizowanego przez Wilhelma Humboldta
(1767-1835). Jednak ponieważ były to lata nieodległe schyłkowi życia i samej
śmierci Hegla, Cieszkowski natrafił w tejże nowoczesnej placówce naukowodydaktycznej – miejscu działalności filozofa i zarazem autora Fenomenologii du
cha – na przemożny wpływ filozofii i osoby Hegla-uczonego, pod którym także pozostawała cała ówczesna nauka35. Tak więc wydaje się zrozumiałym, że
heglizm, będąc przedmiotem ogólnej uwagi i ówczesnej debaty filozoficznej,
a zwłaszcza stając się przedmiotem dalszego etapu uniwersyteckich studiów
Cieszkowskiego pod kierunkiem profesorów-heglistów, ówcześnie już sławnych uczniów mistrza Hegla, czyli Gablera, Gansa i Karola L. Micheleta36, stał
się także na samym finale jego uniwersyteckich studiów przedmiotem zwię33 Przypomnijmy
– historyk literatury, filozof, psycholog, wydawca źródeł; wychowanek
i profesor Liceum Krzemienieckiego, od 1831 profesor w Uniwersytecie Jagiellońskim; podczas
rewolucji krakowskiej (1846) przywódca konserwatywnego spisku, po jednodniowej dyktaturze obalony, od 1848 na emigracji we Włoszech; uznany za epigona polskiego oświecenia i prekursora pozytywizmu, autor Historii literatury polskiej (t. 1-10, 1840-1857).
34 Por. J. Hellwig, Cieszkowski, s. 19.
35 Por. tamże, s. 24.
36 Por. tamże, s. 26.