46
ks. Dominik Kubicki
2. Opus badawczo-pisarskie Augusta Cieszkowskiego
rezultatem twórczej interaktywności egzystencjalnego
wtopienia w dzieje narodu polskiego
i tkwienia w kulturowości narodu Rzeczypospolitej
a spełnienia się w jestestwie w glorii życia w polskiej oikoumene
W zakończonym etapie rozważań przywołaliśmy istotną różnicę dziejów
polskich od dziejów innych systematów etniczno-państwowych, wyrażającą się w tym, że polskie dzieje stanowią zasadniczo dzieje narodu, wszystkie inne zaś – dzieje królów lub książąt. Rozpoznanie powyższe wyraźnie
odwzorowuje się w różnicy postawy chociażby niemieckich myślicieli i filozofów dziewiętnastowiecznej epoki i polskich, a pośród nich Augusta hr.
Cieszkowskiego. Dość łatwo bowiem można by rozpoznać filozofów niemieckich schyłkowego oświecenia jako swoiste „trybiki” (w dość sporym uproszczeniu) w mechanizmie systematu państwa pruskiego, pełniące inteligibilną
posługę wobec oświeconego władcy absolutnego i jego państwa-władztwa.
Takowe znamię nie stanowiło jednak charakterystyki myślicieli polskich, spośród których przywołalibyśmy Józefa Marię Hoene-Wrońskiego23 (1776-1853)
bądź Maurycego Mochnackiego (1803-1834) – i to zwłaszcza z tegoż XIX stulecia jako epoki niebywałych przemian polityczno-społecznych. Niczym starożytni filozofowie jońscy, zainteresowani całością glorii życia człowieczego
(w uproszczeniu) i w takiejże jej całości formułujący namysł nad wydarzającą się ludzką oikoumene w physis rzeczywistości bądź physis w wyróżnionej oikoumene, filozofowie polscy doby zaboru Rzeczypospolitej i wykreślenia
jej z mapy państw europejskich podjęli oryginalny namysł nad kulturowym spełnianiem się kulturowych oikoumene w cywilizacyjnych systematach
państw w dziejach. Właśnie bardziej w typie starożytnego filozofa jońskiego – Talesa, rozpoznawanego z umiejętności spożytkowania wiedzy w osiąganiu zamożności24, niż w postawie współczesnych mu filozofów niemieckich doby oświecenia – Immanuela Kanta (1724-1804) czy Georga F.W. Hegla
(1770-1831), przychodzi nam rozpoznać integralnie związany z działalnością społeczno-gospodarczą i polityczno-naukową namysł Cieszkowskiego
nad wydarzaniem się polskiego bytu narodowego. Wystarczy bowiem porównać życiowy czyn autora Ojcze Nasz, wypełniony działalnością społecz23 Właśc. Jan Hœne – filozof metafizyk, filozof wychowania, matematyk, astronom, fizyk,
technik wynalazca, prawnik, ekonomista.
24 Znana bowiem była dalekowzroczność Talesa, wedle której, przewidując na podstawie
swej wiedzy astronomicznej wyjątkowy urodzaj oliwek, wydzierżawił na długo przed zbiorem
wszystkie okoliczne prasy do tłoczenia oliwy, dorabiając się w tak prosty sposób znacznego majątku (por. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. I. Krońska, Warszawa
2006, s. 23).