Myśl historiozoficzna Augusta hr. Cieszkowskiego
37
ce w swej treści zdanie Jana Baudouin de Courtenay3 (1845-1929) – wybitnego polskiego slawisty i językoznawcy, iż Rzeczypospolita nie odrodziła się
jako państwo w 1918 roku, aby stać się jedną z „hien imperialistycznych” –
jak to się okazywało naocznym w reakcji mocarstw zachodnioeuropejskich
na agresję niemiecko-sowiecką na Polskę we wrześniu 1939 roku i na okupacyjne biologiczne i kulturowo-moralne unicestwianie polskiej oikoumene (resp.
narodu)4 oraz okresu powojnia (1944-1956)5, stanowiącego rezultat podziału
korzyści koalicji antyniemieckiej mocarstw alianckich układem w Teheranie
i Jałcie (1944), a ostatecznie w Poczdamie (1945) – aż po współczesny rozdział
wpływów politycznych i gospodarczo-ekonomicznych korzyści, jaki niestety
jest nieprzezwyciężalnym udziałem współczesnych zachodnioeuropejskich
mocarstw unijnych i ich wykształcanych systematów społeczeństw globalnych.
Pośród licznej rzeszy pokoleń narodu Rzeczypospolitej długiego czasu
zaborów, kształtujących ethos swego życia polską kulturowością i cywilizacyjnością, odrodzenie się jej w państwowości nieimperialistycznej jest także
niemałą zasługą Augusta Cieszkowskiego w dziele jego życiowej aktywności i naukowej twórczości. Nie jest bowiem tak, że dzieło naukowe jako odseparowane od życia i wydarzania się społeczeństwa w jego licznych interakcjach postaw i działań człowieczych podmiotów pozostaje i zaraz em jest
jedynie kolejnym etapem rozwoju jakiegoś intelektualizmu. Stanowi raczej
wyraz twórczego spojrzenia na rzeczywistość wydarzania się dziejów narodu w jednoczesnym konfrontowaniu się systematów państwowości i ich kulturowości wraz z podejmowaniem konkretnych przedsięwzięć życiowych
przez aktywnie uczestniczących w życiu narodu myślicieli i badaczy – takich, jak m.in. Cieszkowski, na co wskazuje jego opus naukowe, zawierające
oprócz dzieł historiozoficznych także prace poświęcone życiu społecznemu
i gospodarczo-ekonomicznego. Wystarczy bowiem przywołać jedynie poniższe dzieła intelektualne: Du crédit et de la circulation (1839), De la pairie et de l’a
ristocratie (1840) bądź O romansie nowoczesnym (1846), aby pozostawać pewnym życiowego horyzontu badawczych zainteresowań hr. Cieszkowskiego.
3 Jan Ignacy Niecisław Baudouin de Courtenay – najwybitniejszy polski językoznawca,
umieszczany wśród największych lingwistów świata; profesor uniwersytetów w Petersburgu,
Kazaniu, Dorpacie, Krakowie i Warszawie.
4 Zob. R. Ingarden, Książeczka o człowieku, Kraków 1972, s. 34.
5 Przywołany terror władzy z lat 1945-1956, czyli zarówno eksterminacja Polaków i fizyczna likwidacja tych, których uznano za przeciwników nowych jej form (podległości komunistycznemu caratowi Kremla), jak i zniewalanie narodu przez nieustanne stwarzanie poczucia
zagrożenia, które bezwzględnie należy postrzegać w kategoriach martyrologii polskiej, stanowi zjawisko o wiele bardziej skomplikowane niż męczeństwo, jakie stało się udziałem Polaków
doby drugiej wojny światowej – w tym także zapomniane wydarzenie (tzw.) rzezi Woli z 5 sierpnia 1944 roku, znane wąskiemu kręgowi pamiętających (por. Z. Taranienko, Nasze Termopile,
Warszawa 1993, s. 58-59; P. Gursztyn, Rzeź Woli. Zbrodnia nierozliczona, Warszawa 2014).