Formy ochrony dokumentacji nieurzędowej w Archiwum Państwowym w Szczecinie
139
normatywne, oryginalne druki i odpisy z dziedziny prawa, administracji finansów z lat 1529-1762, obowiązujących na terenie Pomorza5.
Ówczesne przekonanie, że archiwum prowincjonalne nie jest właściwym miejscem do przechowywania tych akt, spowodowało, iż według umowy z 4 stycznia 1834 r. zawartej między ofiarodawcami a Towarzystwem
Historycznym, w przypadku jeśli Towarzystwo przestałoby istnieć, albo jego
siedziba zostałaby przeniesiona ze Szczecina do innego miasta, to wtedy spuścizna Löpera przeszłaby na własność Gimnazjum Mariackiego. W kilka lat
później, w 1842 r., Towarzystwo nabyło spuściznę po zmarłym rok wcześniej
pastorze Johannie Joachimie Steinbrücku. Był to zbiór manuskryptów poświęconych genealogii i historii Kościoła ewangelickiego na Pomorzu6. Natomiast
w 1849 r. zasób Towarzystwa powiększył się znacznie o spuściznę emerytowanego radcy konsystorza Friedricha Kocha. Jego spuścizna była to tzw.
Adelungsche pommersche Bibliothek, licząca przeszło 500 książek, 50 map
i 180 rysunków7. Wraz z przejęciem tych spuścizn Towarzystwo wydało regulamin udostępniania ich dla badaczy.
Natomiast w pierwszej połowie XIX w. archiwum szczecińskie nie uczestniczyło we wspomnianych przedsięwzięciach i było w sensie dosłownym instytucją w zasadzie zamkniętą dla użytkowników. Sam Medem aktywnie
działał naukowo jako członek Towarzystwa, m.in. przez kilka lat był redaktorem naczelnym naukowego rocznika Towarzystwa „Baltische Studien”, wychodzącego do dzisiaj.
Jako początek faktycznego działania archiwów również w charakterze
placówek naukowych uważa się przejęcie kierownictwa nad pruskimi archiwami przez prof. prawa Karla Wilhelma von Deleuze de Lancizolle (1852-1866), pierwszego profesora uniwersyteckiego piastującego ten urząd, a nie
jak dotychczas wyższego urzędnika centralnej biurokracji8. Adolf Brenneke
w swej fundamentalnej pracy pisze wręcz, że rok 1852 zaczyna nowy okres
w historii pruskiej administracji archiwalnej9. Niebagatelną rolę we wzmocnieniu znaczenia archiwów w strukturze administracyjnej państwa odegrało
zarządzenie z 1 kwietnia 1852 r., na mocy którego podporządkowano generalnego dyrektora bezpośrednio premierowi Prus10. Tym samym oddzielono
archiwa od partykularnych interesów ministerstwa resortowego.
5 L.Turek-Kwiatkowska,
Z dziejów służby archiwalnej, s. 141.
Państwowe (dalej APSz), Pomorskie Towarzystwo Historyczno-Archeologiczne (dalej PTHA), nr 116.
7 APSz, PTHA, nr 117.
8 A. Brenneke, Archivkunde. Ein Beitrag zur Theorie und Geschichte des europäischen Archiv
wesens, bearb. Nach Vorlesungsanschriften und Nachlaßpapieren und ergänzt v. W. Leesch,
Leipzig 1953, s. 404.
9 Tamże.
10 L. Gollmert, Die Preußischen Staats-Archives, „Archiv für Landeskunde der Preußischen
Monarchie“ 4 (1856), s. 114.
6 Archiwum