Przegląd Archiwalno-Historyczny
Tom II
Poznań 2015
Maciej S z u k a ł a (Archiwum Państwowe w Szczecinie)
Formy ochrony dokumentacji nieurzędowej
w Archiwum Państwowym w Szczecinie
(Staatsarchiv Stettin)
w XIX i w pierwszej połowie XX w.
W dziejach instytucjonalnego archiwum szczecińskiego początki aktywnego działania na rzecz inwentaryzacji i zabezpieczania dokumentacji z archiwów rodowych oraz spuścizn datować można dopiero na drugą połowę
XIX w. Wcześniej, mimo świadomości ważności tego rodzaju dokumentacji
do badań nad historią regionu, archiwum państwowe w zasadzie nie angażowało się w rozwiązywanie tego problemu.
Kiedy nadprezydent prowincji Pomorze Johann August Sack w 1827 r.
mianował Ludwiga von Medema kierownikiem i de facto jedynym pracownikiem powołanego po raz pierwszy archiwum w Szczecinie, któremu w 1831 r.
nadano status instytucji państwowej z osobowością prawną i własnym budżetem, nie istniał jeszcze problem ochrony dokumentacji nieurzędowej. Mimo
że Medem w swoich rozważaniach wydanych drukiem zdefiniował pojęcie
archiwum jako zbioru archiwaliów o różnej proweniecji. mającego charakter
publiczny, przydatnego zarówno dla administracji, jak i dla nauki1, to następcy Sacka na stanowisku nadprezydenta, a zwłaszcza Wilhelm Friedrich von
Bonin, nie rozumieli istoty działania archiwum. Bonin zdecydowanie odrzucał funkcję tej instytucji jako dostępnej dla użytkowników i posiadającej charakter placówki naukowej. Instytucja archiwum, według Bonina, miała być
jedynie urzędem, wobec tego Medema traktowano jak niższego urzędnika
rejencji, brakującego akta instytucji i to wyłącznie państwowych, a nie gromadzącego archiwalia i je opracowującego. Takie nastawienie namiestnika
króla, przy ówczesnej wyraźnej inercji dyrekcji archiwów pruskich w Berlinie
1 F.L.
v. Medem, Das Königliche Provinzial-Archiv zu Stettin, „Zeitschrift für Archivkunde,
Diplomatik und Geschichte” 1835, nr 2, s. 4.