Metodyka i problemy opracowania archiwaliów rodzinnych
123
aczkolwiek autorka widzi potrzebę ich uzupełnienia, to zdecydowanie gorzej wygląda według niej stan uporządkowania archiwaliów: „Akta te albo
w ogóle nie zostały objęte opracowaniem albo prac tych nie zakończono, lub
też efekt końcowy nie jest zadowalający”64. Uzasadnia ten wniosek na przykładzie Archiwum Państwowego w Lublinie i niektórych innych archiwów.
W archiwum lubelskim uznaje tę kategorię zespołów, posiadających formalny
status opracowanych, za faktycznie nieopracowane. Za tą konkluzją przemawiają liczne błędy popełnione przy ich porządkowaniu i opisywaniu, m.in.:
nietrafność niektórych nazw zespołów i ich dat skrajnych, niewłaściwe rozpoznanie niektórych akt, wadliwe tworzenie części jednostek, lakoniczność
ich opisu, niedokończenie porządkowania, zwłaszcza specyficznych rodzajów dokumentacji. Wnioski autorki, aczkolwiek subiektywne i jednostronne,
zawierają pewne fakty wynikające ze stanu rzeczywistego i powinny skłonić do dyskusji i zabrania głosu przez innych archiwistów, doświadczonych
w pracy z archiwaliami prywatnymi.
Wnioski
Archiwalia rodzinne należą do bardzo trudnych, chyba nawet najtrudniejszych pod względem metodycznym, zespołów. Jednocześnie posiadają wielką wartość historyczną i powinny być uporządkowane oraz opisane ze szczególną starannością i dokładnością. Zdawali sobie z tego sprawę archiwiści
poprzednich pokoleń, którzy poświęcili im dużo uwagi. Efektem ich pracy były m.in. normatywy metodyczne. Aktualnie obowiązujące wskazówki
z roku 1983 należą w mojej ocenie do najlepiej przygotowanych dokumentów
i mogą stanowić wzór dla tego typu regulacji. Zespoły rodzinno-majątkowe
są grupą zróżnicowaną pod względem wielkości, struktury, zawartości i nie
poddają się nadmiernej standaryzacji. Wytyczne powinny być drogowskazem, ułatwiającym odnalezienie właściwej drogi przy opracowaniu danego
zespołu. Natomiast wybór konkretnych działań i sposobów ich wykonania
należy do archiwisty. Dlatego zespoły te powinni opracowywać archiwiści
doświadczeni, o dużej wiedzy ogólnej i bardzo wysokich umiejętnościach zawodowych. Opracowanie archiwalne jest pracą naukową, co szczególnie widoczne jest właśnie przy tego typu archiwaliach. Wydaje się, że dobrym rozwiązaniem ułatwiającym porządkowanie mogłyby być artykuły metodyczne,
zawierające wzorowe opisy prac nad konkretnymi zespołami, traktowane
jako uzupełnienie wskazówek.
64 Tamże,
s. 149-150.