Metodyka i problemy opracowania archiwaliów rodzinnych
115
dzać do tych zespołów sumariusze i indeksy, za pomocą których można lepiej
przedstawić ich różnorodną zawartość.
W literaturze ukazały się także kolejne propozycje wzorcowych schematów układu akt. Inny charakter niż schemat zawarty w omówionej wyżej instrukcji miała propozycja Kazimierza Kaczmarczyka, która za punkt wyjścia
brała kryteria formalne archiwaliów, a podział rzeczowy występował dopiero
w ramach podstawowych grup formalnych. Autor ten odrzucił termin „archiwa podworskie”, uznając za właściwszy „archiwa rodzinne lub rodowe”32.
Powrót do problematyki archiwów prywatnych, w tym podworskich
przyniosły lata siedemdziesiąte XX w. Była ona przedmiotem zainteresowania
specjalistycznej konferencji przedstawicieli archiwów i bibliotek33, a przede
wszystkim szóstej ogólnopolskiej konferencji metodycznej34. Zajęto się w sposób całościowy aktami prywatnymi, w tym ich pojęciem, gromadzeniem,
opracowaniem35, a także wybranymi zagadnieniami, m.in. specyfiką opracowania archiwów podworsko-przemysłowych36 oraz dokumentacji specyficznej37. Szczególne znaczenie dla fundamentalnego problemu ustalania kryteriów zespołowości archiwów podworskich mają wnioski Teresy Zielińskiej,
sformułowane na marginesie charakterystyki archiwów Radziwiłłów. W ich
skład wchodzą dwie zasadnicze części: archiwum rodowe i archiwum dóbr.
W konsekwencji kryterium zespołowości polega głównie na wspólnocie rodzinnej/rodowej archiwotwórców w połączeniu z określonymi dobrami, chociaż niekiedy na plan pierwszy wysuwają się dobra i wokół nich grupują się
kolejni właściciele. Należy więc całości, jakimi są archiwa podworskie, traktować z największym poszanowaniem ich układu i, poza wyjątkowymi sytuacjami, nie dzielić na zespoły ani scalać w jeden zespół38.
W tekstach z tego okresu ustosunkowano się także do aktualnych przepisów metodycznych z 1953 r. Zdania były podzielone, generalnie jednak wi32 K. Kaczmarczyk, Archiwa rodzinne, ich literatura i porządkowanie, „Roczniki Historyczne”
1957, nr 23, s. 633-646. Proponowany schemat: A. Dokumenty pergaminowe; B. Dokumenty
i akta papierowe, I. Sprawy rodzinne, dyspozycje domu, II. Akta prawne do majątków, III. Gos
podarczo-kasowe, rachunkowe, IV. Przedsiębiorstwa, V. Akta obce, VI. Akta do historii archiwum; C. Mapy majątków i plany budynków; D. Tłoki pieczętne i stampile; E. Fotografie, ryciny
członków rodziny, majątków, budynków.
33 T. Zielińska, Konferencja przedstawicieli archiwów i bibliotek poświęcona zagadnieniom archi
waliów prywatnych, „Archeion” 1971, t. 55, s. 167-169.
34 P. Bańkowski, Szósta Ogólnopolska Archiwalna Konferencja Metodyczna. Organizacja, pro
gram, przebieg, „Archeion” 1971, t. 56, s. 7-14.
35 T. Zielińska, Archiwalia prywatne (Pojęcie, zakres gromadzenia, metody opracowania), „Ar
cheion”, 1971, t. 56, s. 71-88.
36 B. Spyra, Specyfika śląskich archiwów podworsko-przemysłowych, „Archeion” 1975, t. 62,
s. 105-112.
37 A. Palarczykowa, Dokumenty pergaminowe, druki, ikonografie, kartografia w archiwach pry
watnych, ich ewidencja i przechowywanie, „Archeion” 1973, t. 59, s. 15-30.
38 T. Zielińska, Archiwa Radziwiłłów i ich twórcy, „Archeion” 1978, t. 66, s. 105-129.