Przegląd Archiwalno-Historyczny
Tom II
Poznań 2015
STUDIA I MATERIAŁY
(Materiały z konferencji
„Z problematyki archiwów prywatnych i rodzinnych”
Poznań, 3 października 2014 r.)
Wiesława K w i a t k o w s k a (Uniwersytet Mikołaja Kopernika)
Metodyka i problemy opracowania
archiwaliów rodzinnych
Pojęcie i charakterystyka archiwaliów
Osobną kategorię zespołów archiwalnych stanowią archiwa prywatne.
W sprawie ich pojęcia i statusu toczyła się w środowisku archiwalnym na
świecie ożywiona dyskusja. Początkowo przeważało przekonanie, że tylko
materiały pochodzenia publicznego są pełnoprawnymi archiwaliami. Zmiana
stanowiska następowała stopniowo i obecnie panuje zgoda co do tego, że
materiały prywatne współtworzą zasoby archiwów historycznych i uzupełniają archiwalia urzędowe. Występowały także i nadal mają miejsce różnice w rozumieniu archiwaliów prywatnych. Część archiwistów opowiadała
się za węższym znaczeniem pojęcia archiwa prywatne, od których odróżniali nie tylko archiwa publiczne (władz i instytucji), ale i instytucji społecznych.
Odmienne podejście reprezentują zwolennicy szerokiego rozumienia tej kategorii, zaliczają oni do archiwów prywatnych wszystkie materiały niepochodzące z urzędów państwowych1.
Sytuacja ta znalazła odbicie w archiwistyce polskiej, w której także można spotkać zwolenników tych odmiennych stanowisk. W słowniku archiwalnym z 1974 r. przyjęto szerokie rozumienie archiwum prywatnego jako zespołu powstałego na skutek działalności zarówno instytucji prywatnej, jak
i osób fizycznych, rodzin, rodów, niezależnie od aktualnego miejsca jego
przechowywania2. Część archiwistów opowiada się, i to stanowisko obecnie
przeważa, że w skład archiwaliów prywatnych wchodzą materiały osobiste
i rodzinne, a więc można mówić o dwóch podstawowych typach archiwów
1 T. Zielińska, Archiwalia prywatne. (Pojęcie, zakres gromadzenia, metody opracowania), „Ar
cheion” 1971, t. 56, s. 71-73.
2 Polski słownik archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa 1974, s. 20.